VIÊM ỐNG PHỔI CẤP TÍNH
(Acute bronchitis)
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd., Ste. H
Rosemead, CA 91770
(626) 288-3306
(www.hqtysvntd.org)
Khốn khổ, bạn cũng đang trong số người bị cúm mùa đông này, nằm rên hừ hừ, thân mỏi nhừ, đầu nhức như búa bổ, mắt mệt mỏi, chân run rẩy, chập choạng bước vào năm mới. Đã thế, cổ họng còn đau rát, và chốc chốc bạn ho những tràng tưởng như vô tận. Hôm qua còn ho khan, hôm nay đã khạc ra đàm vàng.
Đi khám bác sĩ, bác sĩ bảo bạn đang viêm ống phổi do cúm, nên ho khạc ra đàm vàng. “Trời đất, bị viêm ống phổi, bác sĩ? Tôi chắc phải dùng đến trụ sinh mới mau lành?”
Bạn thấy bác sĩ mắt chớp mau. Một thoáng suy nghĩ thật nhanh, một bên là sự mong đợi được cho dùng trụ sinh của bạn, một bên là lời kêu gọi tha thiết của sách vở, “Chớ, chớ dùng trụ sinh khi không cần thiết”, bác sĩ mỉm cười: “Không, trụ sinh không giúp gì đâu, bạn ạ”.
Không cần dùng đến trụ sinh?
Viêm ống phổi cấp tính (acute bronchitis) là tình trạng viêm sưng mới xảy ra của các ống phổi lớn (bronchus) trong phổi, khác với viêm ống phổi kinh niên (chronic bronchitis) những người hút thuốc lá hay bị. Viêm ống phổi kinh niên khiến người hút thuốc lá quanh năm ho hắng, khạc nhổ. Còn chúng ta, không hút thuốc, thỉnh thoảng có thể viêm ống phổi cấp tính, ho khạc ra chút đàm, nhất là khi ta bị cảm hoặc cúm. Nếu viêm ống phổi cấp tính mang dạng suyễn (acute asthmatic bronchitis), ta còn khò khè như người hen suyễn.
Viêm ống phổi cấp tính khiến ta ho khạc ra đàm có màu, vàng hoặc xanh, thường do nhiễm trùng (infection). Song ấy chớ, vừa nghe đến tiếng nhiễm trùng, bạn đừng vội nghĩ đến trụ sinh. 90% các trường hợp viêm ống phổi cấp tính do nhiễm trùng gây bởi siêu vi trùng (virus), những thứ trụ sinh chẳng đụng đến được. Trụ sinh chỉ đánh các vi trùng (bacteria). Lúc nào cũng đem trụ sinh ra đe siêu vi trùng, siêu vi trùng chúng cười, chê bác sĩ dốt, hoặc vì chiều bệnh nhân nên nhắm mắt làm sai sách vở, bất kể việc dùng trụ sinh không cần thiết có thể làm hại cho người bệnh, cho cộng đồng.
Nhiều siêu vi trùng hay gây viêm ống phổi: siêu vi trùng cúm (influenza virus), hai siêu vi trùng cảm coronavirus và rhinovirus, các siêu vi trùng khác như parainfluenza virus, adenovirus. Vì thế, ta chẳng nên ngạc nhiên khi kết quả của nhiều khảo cứu đều cho thấy, dùng trụ sinh để chữa viêm ống phổi cấp tính, viêm ống phổi cấp tính chẳng mau hết hơn tí nào, so với không dùng trụ sinh.
Nên ngạc nhiên chăng, là kết quả của một thăm dò (survey) tiết lộ, 10 người đi khám bác sĩ vì viêm ống phổi cấp tính, đến 7 người rời văn phòng bác sĩ với một toa thuốc trong có biên trụ sinh, mặt hớn hở, dù sắp phải tốn tiền mua trụ sinh... chẳng cần tí nào (chưa kể những phản ứng phụ có thể xảy ra do việc dùng thuốc). Trong lúc mọi tài liệu y khoa đều kêu gọi các bác sĩ nên hết sức thận trọng khi sử dụng trụ sinh, vì dùng trụ sinh bừa bãi khi không cần thiết, đưa đến một sự kiện đang được báo động đỏ: hiện nhiều vi trùng, có con rất dữ, đã kháng nhiều loại trụ sinh. Người ta lo ngại, có những bệnh nhiễm vi trùng (bacterial infection) nguy hiểm sẽ không còn trụ sinh hiệu nghiệm để trị.
Không có tài liệu y khoa nào ủng hộ việc dùng trụ sinh bừa đi để chữa viêm ống phổi cấp tính, vì thường bệnh do siêu vi, trụ sinh có ăn thua gì đâu.
Chữa trị
Thế sau khi thăm khám bạn kỹ, bác sĩ bảo bạn bị viêm ống phổi cấp tính do cúm? Đúng rồi, đến 90% các trường hợp cúm sẽ gây ho có đàm, tức viêm ống phổi cấp tính. Cúm (flu) nó vẫn dữ hơn cảm (cold).
Không sao đâu bạn, nhiều phần, cái ho của bạn, dù có đàm, vàng hoặc xanh, rồi cũng sẽ thuyên giảm dần trong vòng 7 đến 10 ngày. Nếu bạn chỉ viêm ống phổi cấp tính, không sưng phổi (pneumonia), bạn không cần phải dùng trụ sinh (sưng phổi là một câu chuyện khác hẳn). Ampicillin, Amoxil, loại trụ sinh hay được dùng bừa, chẳng giúp gì viêm ống phổi cấp tính ở người có hai buồng phổi khỏe mạnh, không hút thuốc lá. Nên cứ mỗi lần cảm, hoặc cúm, lại dùng Ampicillin, Amoxil, nó ... chả ra làm sao cả. Mỗi chút, bạn lại được cho trụ sinh, một năm cả 5-7 lần, bạn nên hỏi lại bác sĩ tại sao lại cho trụ sinh hoài thế. Các bệnh nhiễm vi trùng (bacterial infection) không nhiều, rất ít khi chúng ta phải dùng đến trụ sinh.
Chúng ta đã biết, 90% các trường hợp viêm ống phổi cấp tính do nhiễm trùng (infection) xảy ra là vì bị nhiễm siêu vi trùng đường hô hấp (respiratory viral infection). Viêm ống phổi cấp tính loại này sẽ lui dần trong vòng 7-10 ngày. Ta chỉ cần thuốc ho và chút kiên nhẫn. Ho lâu và sổ mũi, nước phía đằng sau hốc mũi cứ chảy xuống cổ họng (gọi là “post nasal drip”) khiến bạn không ngừng tằng hắng, nuốt nuốt, rồi ho thêm, ta cần thêm thuốc làm khô hốc mũi, để phụ với thuốc ho, cùng chế ngự cái ho của bạn. Nếu bạn viêm ống phổi dạng suyễn (asthmatic bronchitis), ho nhiều và khò khe như người bị suyễn, ta dùng thêm các thuốc dãn cuống phổi (bronchodilators) như Alupent, Albuterol, Proventil, Volmax, ... Ho lâu quá 3 tuần, ta cần tìm hiểu thêm các nguyên nhân khác như suyễn, bệnh dội ngược bao tử thực quản (gastroesophageal reflux disease) khiến bạn ho dai dẳng.
Bình tâm, bạn nhé. Tuy bây giờ đang bị cúm, người, thân mỏi, đầu váng, mắt hoa, ho như pháo nổ, có lúc ra đàm, chân nặng nhọc bước những bước đầu tiên vào năm mới, nhưng bạn sẽ sớm vui lại như sáo, thấy đời vẫn tươi đẹp, và một năm mới đầy hứa hẹn đang đón chờ chúng ta.