CHỮA TRỊ SẠN TÚI MẬT
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd., Ste. H
Rosemead, CA 91770
(626) 288-3306
Bài trước, chúng ta đã tìm hiểu triệu chứng và cách định bệnh sạn túi mật, cũng như các biến chứng của căn bệnh. Bài kỳ này, chúng ta bàn về các cách chữa trị bệnh sạn túi mật.
Xin nhắc lại một chút, sạn túi mật gây những cơn đau dữ ở vùng bụng trên phía bên phải, hoặc vùng giữa bụng trên, kéo dài độ 1 đến 4 tiếng đồng hồ, hay có buồn nôn và ói mửa đi kèm. Thường triệu chứng xảy ra sau khi ta ăn no, một bữa ăn thịnh soạn đầy mỡ màng, hoặc nhiều thịt thà. Đau hay lan truyền lên phía giữa hai xương bả vai, hoặc chỗ xương bả vai bên phải, đôi khi lên tận vai phải. Những triệu chứng mơ hồ, không điển hình như đầy hơi, ăn không tiêu, ợ hơi thường không phải do sạn túi mật.
Nhiều trường hợp sạn túi mật không gây triệu chứng, chúng ta tình cờ khám phá ra khi làm siêu âm bụng vì lý do nào đó. Một ít trường hợp sạn ti mật gy những biến chứng nguy hiểm như sạn chui vào ống dẫn mật chung gây nhiễm trùng, viêm túi mật cấp tính, viêm tụy tạng do sạn như chúng ta đã đề cập đến trong bài kỳ trước.
Chữa hay không chữa?
Trong y khoa Mỹ, mọi chữa trị đều được nghiên cứu, tính toán, cân phân, so sánh lợi và hại. Những chữa trị không cần thiết (như cảm, cúm do siêu vi mà chữa bằng trụ sinh) không những đưa đến những tốn kém về thời giờ và tiền bạc, còn có thể gây hiểm nguy.
Những trường hợp sạn túi mật gây biến chứng (sạn chui vào ống dẫn mật chung, viêm túi mật cấp tính, viêm tụy tạng do sạn) chắc chắn cần chữa. Sạn từng gây đau cũng cần chữa. Còn những trường hợp sạn tình cờ tìm thấy, không làm phiền ta, ta cứ để chúng đấy, khi nào chúng trở mặt gây đau hẵng hay. Nhiều người có sạn túi mật cả đời nhưng chẳng sao cả.
Chữa trị
Việc chữa trị sạn túi mật đã gây đau hoặc biến chứng có nhiều cách: giải phẫu, dùng thuốc tan sạn, bắn sạn, đục lỗ túi mật lấy sạn ra.
1. Giải phẫu:
Một khi sạn túi mật đã gây đau hoặc gây biến chứng, giải phẫu mổ cắt túi mật trong có hòn sạn là phương pháp tốt nhất để giải quyết vấn đề.
Trước, các bác sĩ giải phẫu vẫn cắt bỏ túi mật bằng cách mổ rạch bụng trên bên phải, một đường dài dọc theo ba sườn, rồi vào trong bụng, tìm túi mật, kẹp, cắt, lôi ra. Tiện, dùng tay sờ nắn luôn ống dẫn mật chung (common bile duct), xem có hòn sạn nào đã trốn ra khỏi túi mật, rong chơi chỗ ấy, để giải quyết luôn thể. Không có, tốt, khâu bụng lại. Bạn nằm nhà thương vài bữa, rồi hân hoan ra về, nhưng với một cái thẹo dài không đẹp trên bụng. Hiện nay, có cách mổ khác hay hơn, gọi là “laparoscopic cholecystectomy” (cắt túi mật bằng phương pháp soi bụng). Bác sĩ giải phẫu đục bốn lỗ nhỏ trên bụng bạn (mỗi lỗ chỉ dài độ 1 cm), rồi thò ống soi bụng (laparoscope) vào một lỗ. Dùng ống soi, bác sĩ đưa mắt tìm túi mật trong bụng. Thấy nó rồi, bác sĩ thò dao, kéo vào những lỗ kia, tách nó ra khỏi các cơ quan chung quanh, xong kẹp, cắt, lôi nó ra ngoài. Khâu lại mấy cái lỗ đã đục nữa là xong.
Những cái lợi của phương pháp cắt túi mật bằng soi bụng, ngoài vấn đề thẩm mỹ tránh có thẹo lớn trên bụng, mổ rồi, bạn còn ít đau, về nhà sớm hơn, đi làm lại mau hơn. Song mọi việc đều có cái giá của nó, cắt túi mật bằng phương pháp soi bụng tất nhiên khó thực hiện hơn, nhiều biến chứng hơn một chút. Có khi đang mổ bằng phương pháp này, gặp trở ngại kỹ thuật, hoặc bất ngờ có biến chứng, bác sĩ giải phẫu đành phải quay sang... mổ tiếp bằng phương pháp rạch bụng.
Một số người hay bị tiêu chảy sau khi mổ cắt bỏ túi mật.
2. Thuốc tan sạn:
Các vị có những vấn đề sức khỏe khiến mổ thì nguy hiểm, hoặc sợ mổ quá, nhất định không cho dao kéo chạm vào người, có thể dùng thuốc làm tan sạn. Với điều kiện triệu chứng không nặng, sạn phải nhỏ hơn 1 cm, loại không chứa chất calcium, đồng thời túi mật vẫn còn làm việc bình thường. Sạn to quá, hoặc chụp trên phim thường cũng thấy, hỏng, không dùng thuốc tan sạn được.
Hiện ở Mỹ có hai loại thuốc tan sạn, có tác dụng ngang nhau: “chenodiol” (chenodeoxycholic acid) và “ursodiol” (ursodeoxycholic acid). Dùng thuốc đều trong vòng 12 tháng, sẽ làm tan được khoảng 1/3 các hòn sạn hội đủ tiêu chuẩn nhỏ và không thấy trên phim chụp thường này. Thuốc ursodiol ít gây phản ứng hơn thuốc chenodiol, nên được chuộng hơn.
Chữa bằng thuốc tan sạn đòi hỏi một số điều kiện, tác dụng chậm, phải chữa về lâu về dài, thường từ 1 đến 3 năm, sạn lại dễ tái phát sau khi ngưng thuốc (một nửa số người có sạn, dùng thuốc, sạn tiêu đi, nhưng sẽ bị sạn lại sau 5 năm), do thế, không phải là cách chữa lý tưởng. Giải quyết một lần cho xong bằng giải phẫu tốt hơn nhiều, cắt bỏ luôn túi mật, là nơi tạo ra sạn.
3. Bắn sạn (extracorporal shock wave lithotripsy):
Kiểu như bắn sạn thận. Hữu hiệu với những hòn sạn nhỏ, lẻ loi một mình trong túi mật. Sạn bị bắn vỡ thành những mảnh nhỏ. Và rồi phải uống thêm thuốc tan sạn để những mảnh sạn nhỏ tiêu dần theo thời gian với thuốc uống.
Song, túi mật còn đấy, sau thường sẽ đẻ sạn khác.
4. Đục lỗ túi mật lấy sạn qua da (percutaneous cholecystostomy)
Phương pháp chữa này dành cho những vị sức khỏe quá kém, không chịu được những cách chữa trên. Túi mật nằm ở vùng bụng trên bên phải ngay dưới da, bác sĩ giải phẫu mổ nhỏ qua da, đục lỗ vào túi mật gắp hòn sạn ra.
Nói chung, với những trường hợp sạn túi mật cần chữa (gây đau hoặc biến chứng), giải phẫu cắt bỏ túi mật qua ống soi bụng hiện là phương pháp chữa được dùng nhiều nhất, vì đây là cách giải quyết tận gốc vấn đề, và nhiều bác sĩ giải phẫu nay đã quen tay với cách mổ này. Từ ngày phương pháp giải phẫu này ra đời, những cách chữa khác dần dần ít được dùng đến hơn trước.