Trong bài kỳ trước, chúng ta đã biết bệnh xốp xương, còn gọi rỗng xương (osteoporosis), xảy ra nhiều cho các phụ nữ sau tuổi mãn kinh, khiến xương yếu dần, trở nên mềm, dễ gãy. (Đàn ông cũng có người bị.) Nhiều vị mang bệnh xốp xương thành tàn phế, trông nhờ vào sự chăm sóc của người khác. Xốp xương gây còng, đi đứng khó khăn, hay té ngã:

“Bà còng trượt ngã gãy xương

Cái tôm cái tép khóc thương bà còng”

Chữa trị bằng thuốc

Trong xương lúc nào cũng có tiến trình phá xương cũ, tạo xương mới. Khi có sự bất quân bình, phá xương nhiều hơn tạo xương, xương mất nhiều quá, bệnh xốp xương xảy ra.

Hiện có 4 nhóm thuốc thường được dùng để chữa bệnh xốp xương: bisphosphonates, Calcitonin, Evista, estrogen. Cả 4 thuốc đều có tác dụng ngăn cản sự phá xương.

1. Nhóm thuốc bisphosphonates:

Gồm 3 thuốc Fosamax, Actonel, Boniva. Các thuốc bisphosphonates giúp tạo xương mới, bớt mất xương cũ, nên dùng để chữa và ngừa xốp xương.

Thuốc có thể gây nóng ngực, viêm thực quản (esophagitis), đau bụng, tiêu chảy, hoặc các triệu chứng tiêu hóa khó chịu khác.

Hai thuốc Fosamax và Actonel có loại uống mỗi sáng, có loại uống tuần một lần; thuốc Boniva tháng uống một lần. Thuốc uống vào sáng sớm lúc mới thức, với một ly nước đầy, trước khi ăn sáng, trước khi uống các thuốc khác ít nhất 30-60 phút. Sau đó, không nên đi nằm lại, mà ngồi thẳng, đứng hoặc đi, để thuốc dễ xuống bao tử. Nếu thuốc kẹt lại tại thực quản (ống dẫn thức ăn xuống bao tử), nó có thể làm lở thực quản đâm phiền. Nó cũng không muốn ta ăn, uống gì cả trong vòng 30-60 phút sau khi dùng nó, vì thức ăn, ngay cả cà-phê và nước trái cây, làm giảm sự hấp thụ nó trong ruột. Uống nước thì được.

Để làm tăng tác dụng của thuốc, khiến thuốc tạo được nhiều xương, ta cần có đủ chất calcium và sinh tố D trong cơ thể. Mỗi ngày ta cần 1000-1500 mg calcium (một tách sữa chứa khoảng 300 mg calcium), và 400-800 IU (International Unit) sinh tố D. Cơ thể các vị phụ nữ lớn tuổi hay thiếu chất sinh tố D. Một số thuốc, vừa chứa cả calcium lẫn sinh tố D như Os-Cal with vit D.

2. Thuốc Evista:

Evista (raloxifene) dùng với chỉ định để chữa và ngừa xốp xương cho các phụ nữ đã mãn kinh. Thuốc có tác dụng rất tương tự với chất estrogen, nhưng không làm tăng tỷ lệ bị ung thư vú hoặc ung thư tử cung nếu dùng về lâu về dài như estrogen.

Giống chất estrogen, thuốc Evista ngăn sự phá xương. Ở các phụ nữ mãn kinh chưa bị xốp xương, thuốc Evista giúp ngăn sự mất xương tại tất cả các xương của cơ thể. Khác với các thuốc chứa chất estrogen, thuốc Evista không gây đau vú, hoặc ra kinh lại. Trong vòng vài tháng đầu mới dùng thuốc, Evista có thể gây những cơn hừng nóng mặt nhẹ (hot flashes). Thuốc Evista dùng với lượng 60 mg mỗi ngày.

So với các thuốc thuộc nhóm bisphosphonates, Evista tác dụng kém hơn.

3. Estrogen:

Chất estrogen có tác dụng chữa và ngừa xốp xương rất tốt, tuy nhiên, nay không còn được sử dụng nhiều để ngừa và chữa xốp xương như trước, vì về lâu về dài, estrogen có thể làm tăng tỉ lệ bị ung thư vú, bệnh tim mạch.

Các thuốc chứa chất estrogen trên thị trường rất nhiều (Premarin, Ogen, Estrace, Menast, Estratab, Gynodiol, Ortho-Prefest, Activella, femhrt, Premphase, Prempro, ...), nay thường chỉ được dùng để chữa các triệu chứng gây do mãn kinh như hừng nóng mặt, khó ngủ, buồn sầu, khô ngứa âm đạo, đi tiểu nhiều lần, tiểu khó, ... Các vị phụ nữ vì các triệu chứng khó chịu này phải dùng đến chất estrogen, ngoài việc dùng đủ chất calcium và sinh tố D mỗi ngày, không cần dùng những thuốc khác để chữa hoặc ngừa xốp xương.

3. Thuốc calcitonin:

Thuốc calcitonin, từ lâu đã được dùng để chữa xốp xương dưới dạng chích bắp thịt và chích dưới da. Như thế thì đau và bất tiện lắm, nên calcitonin không nổi tiếng. Gần đây, nhà thuốc đổi chiến thuật, chế thành thuốc xịt mũi cho tiện, lấy tên Miacalcin. Một xịt vào một bên mũi mỗi ngày, nay mũi phải, mai mũi trái.

Kiên nhẫn dùng, thuốc xịt Miacalcin cũng làm tăng độ đặc của xương và làm giảm gãy xương. Tuy vậy, so với các thuốc bisphosphonates, tác dụng của Miacalcin, trong việc tạo thêm xương mới, ngừa gãy xương, không mạnh bằng.

Thuốc xịt mũi Miacalcin ít gây phản ứng, nếu có, mũi bị khô, khó chịu tí tỉnh, hoặc thỉnh thoảng hắt xì. Như với thuốc Fosamax, khi dùng Miacalcin, ta nên có đủ chất calcium và sinh tố D trong người.

Tránh té ngã

Ngoài việc dùng thuốc, để tránh gãy xương cho các vị có tuổi mang bệnh xốp xương, những phương cách đề phòng sau cũng rất quan trọng:

Trừ trường hợp bị gãy xương sống hay xảy ra âm thầm, làm còng lưng và người cứ thấp bé dần, các gãy xương khác (xương hông, xương cổ tay, ...) hay xảy ra do té ngã. Làm thế nào để giúp các vị lớn tuổi khỏi té ngã, sẽ giúp các vị tránh được gãy xương.

Trong nhà, nên để đèn đủ sáng để các cụ thấy rõ lúc ban đêm khi phải thức giấc đi đâu đó. Các dây điện lòng thòng, hoặc những chỗ thảm lỏng lẻo, trơn trượt nên được gỡ bỏ. Chùi sàn cho bóng, ta nên dùng những loại thuốc chùi sàn không trơn trượt. Trong phòng tắm, làm những tay vịn cho các cụ sử dụng trong lúc tắm rửa.

Những yếu tố khác hay làm té ngã là tai nghe không rõ, mắt kém, bước đi không vững. Nếu có thể, sửa chữa những khiếm khuyết này, cũng làm té ngã ít xảy ra hơn. Chẳng hạn, mổ chữa cườm mắt khi cườm mắt đã đến độ làm mắt nhìn kém.

Các thuốc dùng cũng đóng vai trò rất quan trọng trong việc gây té ngã. Nhiều thuốc khiến đầu óc mông lung, kém chú ý, đi lại mất thăng bằng. Có thuốc gây chóng mặt, có thuốc lại khiến đi tiểu đêm. Thực nguy hiểm cho các cụ khi phải lần mò trong bóng tối, đường đi đầy những vướng víu (nhà mới có party, bàn ghế lỏng chỏng, lon bia vung vãi dưới đất), vào trong phòng tắm trơn trượt, không có tay vịn. Nhất là mới dùng thuốc ngủ vào đầu đêm, bây giờ còn nửa mê, nửa tỉnh.

Nhiều bác sĩ ngại ngùng, không dùng thuốc ngủ cho các vị lớn tuổi là vì vậy. Dùng thuốc ngủ liên tục để chữa chứng mất ngủ kinh niên của các vị lớn tuổi, không hữu hiệu, hại nhiều hơn lợi. Ngoài thuốc ngủ, các thuốc khác, khi dùng cho các vị lớn tuổi, bác sĩ cũng cần rất nhiều cân phân, trước khi đặt bút biên toa.

Ngừa bệnh xốp xương

Để ngừa bệnh xốp xương, đầu tiên chúng ta tập thói quen dùng nhiều chất calcium mỗi ngày. Trẻ em mỗi ngày cần 800 mg chất calcium, người lớn chúng ta 1.000 mg calcium, phụ nữ sau khi mãn kinh và các vị có những yếu tố dễ đưa đến bệnh xốp xương cần đến 1.500 mg calcium mỗi ngày. Trong thực phẩm ăn vào thường ngày, đa số chúng ta không được cung cấp đủ chất calcium theo nhu cầu kể trên. Để tăng lượng calcium cần cho cơ thể, ta nên ăn những thực phẩm chứa nhiều chất calcium, hoặc dùng thêm những thuốc chứa chất calcium. Sau đây là một vài thực phẩm chứa nhiều chất calcium:

- Sữa: 1 tách sữa (cup) có khoảng 300 mg calcium. Sữa nonfat, không có mỡ, chứa nhiều calcium hơn sữa thường có mỡ (whole fat milk).

- Cheese (8 oz): chứa 77 đến 273 mg calcium tùy loại. Swiss cheese chứa nhiều calcium nhất.

- Yogurt (8 oz): 274-452 mg calcium. Nonfat yogurt có nhiều calcium nhất.

- Seafood (cá Sardines, cá Salmon, tôm, sò): 1 oz có 55-496 mg calcium. Cá Sardines có xương chứa nhiều calcium nhất.

Nhiều người không thích ăn những thực phẩm chứa nhiều calcium. Vậy thì dùng thuốc calcium. Tums, Os-Cal là những thuốc chứa chất calcium carbonate rất tốt, lại rẻ. Thuốc Tums dạng nhai rẻ nhất, chỉ vài đồng mỗi tháng. Thuốc calcium nên uống lúc đang dùng bữa, hoặc ngay sau khi ăn, để tăng sự hấp thụ.

Những vị phụ nữ lớn tuổi nên dùng thêm 400-800 IU sinh tố D mỗi ngày. Các viên thuốc multivitamin (đa sinh tố) thường chứa đủ lượng sinh tố D này. Hoặc ta dùng thuốc chứa cả calcium lẫn sinh tố D, như Os-Cal with vitamin D.

Thứ nhì là vận động. Đi bộ ít nhất 4-5 lần mỗi tuần, ít nhất 30 phút mỗi lần. Đi bộ không những làm chắc xương, còn khiến các bắp thịt dẻo dai, mạnh mẽ, những yếu tố giúp chống té ngã.

Thứ ba là nghỉ hút thuốc lá và bớt uống rượu, nếu bạn đang mê thuốc lá và rượu. Thuốc lá độc cho xương, như độc cho các cơ quan khác. Rượu dùng nhiều cũng vậy.

Thứ tư, sau khi mãn kinh, nếu muốn dùng thuốc để ngừa xốp xương, bạn tham khảo ý kiến bác sĩ. Ngoài việc dùng đủ calcium và sinh tố D mỗi ngày, hiện ba thuốc Actonel, Fosamax, Evista, có thể dùng để ngừa căn bệnh. Việc dùng thuốc để ngừa khi chưa có bệnh cũng đặt ra một số vấn đề, bác sĩ sẽ giải thích cho bạn.

Xin chào tạm biệt bạn. Người viết ra ngoài vận động chút, kẻo bị xốp xương sau này.

Menu

Tránh té ngã