CHÁY NẮNG
(Sunburn)
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd. # H
Rosemead, CA 91770
(626) 288-3306
Hè về, Hè về. Nắng vàng chóa mắt, rát da. Đây rồi nó càng thêm gắt. Nắng là kẻ thù của làn da.
Tia cực tím (ultraviolet) làm hại da trong ánh nắng được phân làm ba loại, tùy vào độ dài sóng (wavelength) của nó: UVA I (340-400 nm), UVA II (320-340 nm) và UVB (290-320 nm). Tia cực tím B (UVB) là thủ phạm chính gây các vết đỏ đau rát trên da ta, khi da tiếp xúc với chúng nhiều quá; hiện tượng này ta gọi cháy nắng (sunburn). Còn các tia cực tím A cũng độc hại cho da, khiến da chóng mất nét tươi mát, ta trông mau già.
Thuốc chống nắng tốt, nếu có thể ngăn được tia cực tím B (UVB), và ít nhất một phần các tia cựu tím A.
Ngừa cháy nắng
Cháy nắng rất hay xảy ra, không những khiến ta đau rát, khó chịu, còn báo hiệu da ta đang phải tiếp xúc với tia cực tím nhiều quá, dễ đưa đến ung thư da. Thỉnh thoảng cháy nắng có thể gây những vết bỏng nặng, sâu.
Những người có làn da trắng trẻo (fair skin), tóc màu nhạt, trước từng bị cháy nắng, dù tiếp xúc rất ít với ánh nắng, dễ cháy nắng. Những vị đang dùng các thuốc NSAIDs (chống viêm không có chất steroid như Advil, Motrin, Aleve, ...), quinolones, tetracyclines, psoralens, thiazides, furosemide, amiodarone, phenothiazines cũng dễ cháy nắng.
Cháy nắng khó chữa cho mau lành hẳn, da sớm bình thường trở lại. Tốt nhất chúng ta ngừa sao khỏi cháy nắng.
Ánh nắng gắt từ 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều hại cho da nhất, vì trong thời khoảng này, tia cực tím trong ánh nắng mạnh nhất.
Bất đắc dĩ phải đi đâu, làm việc ngoài trời trong thời khoảng này, ta mặc quần áo dài tay dài chân may với chất liệu sít sao (tighly woven). Quần áo bằng bông, loại unbleached cotton, và lụa (silk) tốt, vì bông và lụa cản tia cực tím (ultraviolet) độc hại trong ánh nắng rất hữu hiệu. Tránh mặc quần áo bằng polyester crepe và bleached cotton, vì chúng dễ để tia cực tím chiếu xuyên qua.
Quần áo mặc rộng rãi, không nên bó sát người, và màu đậm tốt hơn màu nhạt. Ta giữ quần áo khô, không để chúng ướt, vì quần áo ướt mất bớt đến một phần ba (1/3) khả năng ngăn cản tia cực tím của chúng.
Nhớ đội mũ rộng vành, hầu che chở luôn mặt, mắt, tai, gáy. Kính mát cũng rất tốt, cản ánh nắng khỏi vào mắt ta gây bệnh mắt cườm (cataract), đồng thời bảo vệ vùng da quanh mắt. Nên chọn loại kính mát to, cong, úp sát quanh hai mắt (wraparound sunglasses), chúng giúp nhiều hơn, nắng bên ngoài khó mà vào mắt.
Nên dùng kem, nước bôi chống nắng, loại có SPF (sun protection factor) từ 15 trở lên, trên những chỗ da không có quần áo, bất cứ khi nào bạn ra ngoài trời nắng trên 20 phút. SPF là một đơn vị tính sẵn, viết trên chai thuốc, càng cao, thuốc càng có sức ngăn các tia cực tím.
Các kem, nước bôi chống nắng chứa những chất hóa học có tác dụng hấp thu các tia cực tím có độ dài sóng khác nhau. Hầu hết các kem, nước bôi chống nắng hấp thu được tia cực tím B. Một số kem, nước bôi chống nắng hấp thu được cả các tia cực tím UVA I và UVA II. Kem, nước bôi chống nắng thoa trên da thường cho màu trắng hoặc màu đục trông thấy, vài loại mới hơn trong, không có màu.
Thường, dùng kem, nước bôi chống nắng, chúng ta không thoa dày đủ. Một người bận áo tắm ngoài bãi biển chẳng hạn, cần đến khoảng 1 oz (30 ml) kem, nước bôi chống nắng mỗi lần thoa mới gọi là đủ.
Chúng ta nhớ thoa kem hoặc nước bôi kỹ (và đủ nữa) 15-30 phút trước khi ra ngoài, chú trọng những vùng mặt, bàn tay, tay và chân.
Gió, khí nóng, hơi ẩm và độ cao đều có thể làm giảm sức ngăn nắng của thuốc. Thuốc chống muỗi, sâu bọ bôi cùng lúc trên da cũng vậy. Cho chắc ăn, chúng ta thoa kem, nước bôi chống nắng cứ mỗi 2-3 tiếng, và sau lúc bơi lội hoặc chảy mồ hôi nhiều.
Chữa cháy nắng
Cháy nắng gây những vết da đỏ không đau, hoặc nặng hơn, da sưng lên, đau rát, có khi thành những bọng nước. Thường các vết thương bắt đầu xuất hiện 3 đến 5 giờ sau khi chúng ta ở ngoài nắng tiếp xúc nhiều với tia cực tím, nặng nhất trong khoảng 12-24 tiếng, và bớt dần sau 72 tiếng.
Một khi da đã ít nhiều đỏ, rát vì cháy nắng, khó có cách nào, thuốc nào giúp da mau lành đẹp trở lại như trước. Đành chờ thời gian vậy thôi, có khi đến nhiều tháng, năm. Nghệ chỉ khiến da vàng choét, trông ghê, không ăn thua gì đâu bạn ạ.
Đau rát, ta có thể tạm dùng các nước bôi chống khô da, đắp nước lạnh, thoa thuốc có tác dụng giúp giảm đau tại chỗ (như một kem steroid nhẹ, kem Benadryl), và uống Tylenol hoặc những thuốc chống viêm không có chất steroid như Motrin, Advil, Aleve, v.v..
Nhớ tránh ra nắng lại trong lúc da còn đang bịnh, chúng ta hẵng chờ nó bớt đi đã.
Nắng vàng rực rỡ, ta đã sang Hè. Nên cẩn thận tránh nắng được càng nhiều càng tốt, nhất là trong khoảng 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều. Cũng rất cần ăn mặc kỹ lưỡng lúc có việc đi đâu, dùng đủ và thường xuyên kem hoặc nước bôi chống nắng khi ở ngoài nắng lâu. Đồng thời, đường đời nhiều ngả, khi có thể, ta chọn chỗ bóng mát mà đi.
Ánh nắng là kẻ thù của làn da, không những gây cháy nắng, còn khiến da già nhanh, mất mịn màng, ta khó kéo dài nét tươi trẻ.