BỆNH VẨY NẾN
(Psoriasis)
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd., Ste. H
Rosemead, CA 91770
(626) 288-3306
Psoriasis (phát âm “xo-rai-a-xit”) là một bệnh ngoài da kinh niên, tạo những về đỏ, dày trên da với những vẩy trắng, trông giống những vẩy nến, nên Việt Nam ta hay gọi là bệnh vẩy nến. Psoriasis còn nhiều hình thái khác nữa, lắm khi trông giống nhiều bệnh da khác. Một căn bệnh nhiều mặt, mặt nào cũng khó ưa.
Psoriasis nổi danh, do làm khổ khá nhiều người. Lắm người buồn tủi, vì không bao giờ dám đi tắm biển. Cái tổn hại về tinh thần do căn bệnh gây ra, có khi quan trọng hơn sự tổn hại về thể chất. Nhiều người đâm mất tự tín, xa lánh thế nhân, tránh mọi hoạt động, chỉ vì sợ người khác thấy trên da mình có đầy những vết bất thường.
Cứ 100 người chúng ta, có 1-2 người mang bệnh psoriasis. Như vậy, ở Mỹ, có đến hơn 1 triệu người bệnh. Nam hay nữ, nó đến thăm ngang nhau. Tuổi nào cũng có thể bị, nhưng bệnh nhiều nhất trong các khoảng tuổi 20-30 và 50-60.
1 trong 3 người psoriasis có người nhà cũng bị psoriasis, nên, dù chưa biết rõ lắm, người ta cho rằng bệnh có thể có tính di truyền. Tuy vậy, bệnh không lây từ người này sang người khác.
Bệnh từ đâu mà ra?
Đây là một bệnh các nhà y học đã biết mặt, đặt tên, nhưng chưa rõ nguyên nhân. Có giả thuyết cho rằng căn bệnh quái lạ này là do cơ thể người bệnh tự tạo ra một số các tế bào đặc biệt để chống lại chính da của mình (cơ chế cellular autoimmunity).
Có lẽ những tế bào bội phản “gà nhà bôi mặt đá nhau”, khiến người cười chê này, đã kích thích da sao đó khiến da mọc quá nhanh. Bình thường, da chỉ mọc 1 lớp mỗi tháng. Những chỗ bị bệnh psoriasis, da mọc nhanh quá, 3-4 ngày đã thay một lớp, đóng thành những về đỏ. Những lớp da trên cùng, khi chết đi, đóng thành một lớp vẩy trắng.
Tuy chưa biết rõ bệnh thực sự do đâu mà ra, nhưng người ta nhận thấy một số yếu tố có thể làm bệnh dễ xảy ra hoặc trở nặng. Người hút thuốc lá dễ có bệnh hơn người không hút. Bệnh trở nặng vào mùa đông, bớt hơn vào mùa hè, vì trong nắng hè có nhiều tia cực tím (ultraviolet) có tính chữa bệnh. Lo lắng, căng thẳng tinh thần cũng làm căn bệnh vươn mình, làm khổ ta nhiều hơn. Một số thuốc dùng cũng đánh thức căn bệnh dậy, khiến nó hoạt động mạnh hơn: các thuốc chữa cao áp-huyết thuộc các nhóm beta-blockers và ACE inhibitors, các thuốc chữa đau nhức thuộc nhóm “chống viêm không có chất steroid” (Motrin, Advil, Nuprin, Naprosyn, ...), thuốc chữa bệnh sốt rét, thuốc lithium chữa bệnh tâm thần, thuốc Lamisil chữa bệnh nấm.
Các hình thái của bệnh
Điển hình nhất, bệnh gây những vết da dầy, đỏ hiện diện ở khuỷu tay và đầu gối. Nhưng, các vết psoriasis có thể mọc trên da ở nhiều nơi khác nữa, cả ở trên đầu, trên móng tay và trong miệng, ngay cả ở trên da bao phủ các khớp. Háng và bộ phận sinh dục, nó không tha. Vùng quanh hậu môn, nó cũng chẳng chừa. Nên, có nhiều người bị ngứa hậu môn là do bị bệnh dầy da psoriasis. Cũng may, bệnh ít khi nổi trên mặt.
Da chỗ bị psoriasis khô, nứt gây đau, nhất là ở tay và chân. 50% số người bệnh thấy ngứa ở những chỗ có về psoriasis.
Psoriasis là căn bệnh xảo trá nhiều mặt, làm nhiều bác sĩ bối rối. Có khi nó chỉ mọc ở lòng bàn tay và bàn chân. Lại có khi nó nổi đầy cả người gây nóng sốt, tim đập nhanh, khiến người bệnh phải vào nhà thương điều trị. Có khi nó gây hình thức viêm da có mủ (pustular psoriasis), có khi nó xuất hiện dưới hình thức viêm da dạng hột (guttate psoriasis). Thậm chí, nó còn giả dạng nhiều bệnh da khác.
Cho nên, định bệnh psoriasis thường dễ khi nó không muốn lừa bác sĩ, xuất hiện nguyên hình với những về đỏ, bên trên có một lớp vẩy trắng, ở những vị trí điển hình của căn bệnh, như khuỷu tay, đầu gối. Bác sĩ thăm khám, rồi cười xòa: “Ồ, psoriasis”. Nhưng cũng có những lúc khó khăn, khi psoriasis muốn dỡn mặt, giả dạng những bệnh da khác, khiến bác sĩ gãi đầu gãi tai, rồi cắt một ít thịt ở chỗ có vết da bất thường đem thử. Thử máu không định được bệnh psoriasis.
Trong nhiều trường hợp, psoriasis còn đi xa nữa, làm hư hỏng các móng tay, móng chân, gây những vết lỗ chỗ (nail pitting), làm móng tách ra khỏi chỗ (onycholysis), hoặc khiến móng biến dạng, trông không còn hình thù của một móng bình thường. Ghê gớm hơn, nó gây đau nhức các khớp xương ở 40% những người bị psoriasis. 10% những người bị psoriasis thực sự bị bệnh viêm khớp (psoriatic arthritis). Các khớp ngón tay, ngón chân thỉnh thoảng lại nóng, đỏ, đau, sưng lên. Hình thái viêm khớp do psoriasis nặng nhất là các xương, khớp bàn tay, bàn chân bị tàn phá, hư hoại, lệch lạc, và không còn sử dụng được nữa (arthitis mutilans).
Bài sau, chúng ta sẽ tìm hiểu các cách chữa trị bệnh psoriasis.