KHỐI LẠ TRONG VÚ
(BREAST MASSES)
Tính chung, suốt cuộc đời, cứ 10 phụ nữ, có 1 người bị ung thư vú. Ung thư vú xảy ra nhiều như vậy, nên luôn là nỗi ám ảnh của không ít phụ nữ.
Xác định trong vú có gì lạ, nhiều khi không dễ, nhất là với phụ nữ còn kinh. Mô vú thường lổn nhổn (nodular), đặc biệt ở phần trên mé ngoài, và phần dưới của vú. Lổn nhổn ấy, nếu nó thay đổi lúc nhiều lúc ít theo chu kỳ kinh nguyệt, là một trạng thái sinh lý bình thường của vú, không đáng ngại.
Những khối bất thường trong vú, ngược lại, lúc nào cũng vậy, không thay đổi dạng thể, lúc bé lúc to theo chu kỳ kinh nguyệt. Những khối này hoặc riêng rẽ hoặc khó xác định, nhưng chúng khác biệt về tính chất so với mô vú chung quanh, và cả với vùng tương ứng ở vú bên kia. Một khối lạ trong vú, nhỏ hay to, có thể là u nang (cyst, bọng, trong chứa dịch lỏng), một bướu đặc lành (fibroadenoma), vùng cộm lên của bệnh nang xơ (fibrocystic disease, một bệnh vú lành tính, gây những vùng mô sợi lổn nhổn trong vú), hoại thư mỡ (fat necrosis), hoặc ung thư (breast cancer)
U nang vú
Những u nang vú (cystic breast masses) thường lúc to lúc bé theo chu kỳ kinh nguyệt. Ta phân biệt được chúng dễ dàng với mô vú bình thường chung quanh. Chúng chắc (firm) và di động, lay tới lay lui được (mobile). Những u nang lớn nhanh có khi thốn đau khi sờ.
Khi thăm khám, thường bác sĩ khó phân biệt giữa một u nang trong chứa dịch lỏng với một bướu đặc. Dùng siêu âm vú (ultrasound) có thể giúp ta phân biệt được điều này.
Đấy nói về những u nang trong vú sờ thấy khi thăm khám. Cũng có những u nang nhỏ, sờ không thấy, song khi chụp phim vú (mammogram) tình cờ thấy, và khi làm thêm siêu âm, siêu âm bảo đúng, có chúng đấy, song chúng là u nang lành tính. Với những u nang nhỏ không sờ thấy, chỉ tình cờ thấy trên phim vú và siêu âm này, chúng ta để chúng yên, không cần làm gì cả.
Khối đặc trong vú
Một khối bướu đặc trong vú (noncystic mass) khác biệt hẳn với mô vú chung quanh luôn luôn cần được tìm hiểu xem nó lành hay độc, bằng đâm kim thử thịt (fine-needle aspiration biopsy) hoặc mổ lấy ra đem thử thịt (excisional biopsy). Chỉ nên theo dõi khối bướu trong vòng một hay hai chu kỳ kinh nguyệt, nếu ta chưa thực rõ nó là khối lạ hay chỉ là những lổn nhổn bình thường trong vú.
1. Phụ nữ dưới 30 tuổi:
Ung thư vú ít khi xảy ra cho người phụ nữ trẻ tuổi. Bạn dưới 30, đến khám bác sĩ vì nghi trong vú có gì lạ?
Bác sĩ sẽ thăm khám kỹ, nếu không thấy có gì lạ trong vú bạn, bác sĩ sẽ trấn an bạn, và chỉ dẫn cho bạn cách khám vú hàng tháng như thế nào. Nếu khi khám, bác sĩ trầm ngâm, chưa rõ trong vú bạn thực có bướu hay không, chúng ta làm siêu âm cho chắc ăn. (Với phụ nữ dưới 30 tuổi, mô vú dầy, phim vú ít khi cho ta thấy rõ được những gì trong vú.) Siêu âm không cho thấy gì lạ, bác sĩ sẽ hẹn bạn tái khám trong vòng 2-4 tháng.
Bây giờ, nếu bác sĩ tìm thấy quả như bạn nghĩ, trong vú bạn có một khối lạ bất thường thực. Chúng ta sẽ xử trí khối bướu tùy nó nhỏ hay to, và bác sĩ nhìn nó bằng cặp mắt nghi ngờ nhiều hay ít:
- Nó khả nghi: nếu nó chỉ hiện diện đơn độc một mình (solitary), cứng (hard), và thường dính vào mô vú chung quanh (adherent to adjacent tissue). Nó khả nghi như vậy, ta chụp phim vú (trường hợp này cần chụp phim vú, vì phim vú dễ cho thấy ung thư hơn siêu âm), rồi đâm kim thử thịt hoặc mổ lấy ra đem thử, để biết chắc nó lành hay độc, hầu xử trí tiếp.
- Nó có vẻ lành: chúng ta sẽ làm siêu âm và đâm một kim nhỏ vào khối bướu lấy chút thịt đem thử (fine-needle aspiration), để biết chắc nó lành. Siêu âm cho thấy vẻ hiền của bướu, mà đâm kim thử thịt cũng xác định tính nó không độc, và nó không to (bướu to thường cần mổ cắt đi), ta tạm yên tâm, để nó đấy theo dõi. Song bạn phải nhớ giữ đúng hẹn với bác sĩ, trở lại tái khám mỗi 3-4 tháng, trong vòng 1 năm, đặng chúng ta biết chắc nó không trở mặt. Cách theo dõi này cần được thực hiện bởi một bác sĩ có nhiều kinh nghiệm với những khối lạ trong vú.
2. Phụ nữ trên 30 tuổi:
Ở phụ nữ trên 30 tuổi, phim vú là phần quan trọng phải làm trong việc thẩm định một khối đặc trong vú, rồi sau đó cũng cần đâm kim thử thịt hoặc mổ lấy ra đem thử.
Còn trường hợp rõ ràng khám thấy một khối bất thường trong vú, song phim chụp vú lại bình thường, chẳng cho thấy gì lạ, ta đừng bao giờ đặt lòng tin tuyệt đối vào phim vú, cho rằng phim vú đúng, ta sai, trong vú không có ung thư đâu. Người bác sĩ chính (primary care doctor) vẫn cần gửi người bệnh đi bác sĩ chuyên khoa giải phẫu thôi. Vì 15% đến 20% những trường hợp ung thư vú, phim vú lòa, không thấy được ung thư.
Ung thư vú, nỗi ám ảnh của người phụ nữ, và các bác sĩ. Có gì lạ trong vú, ai cũng lo. Nắm vững cách xử trí những khối lạ trong vú, chúng ta đỡ sợ “tha lầm” một ung thư vú.