NHIỄM TRÙNG THẬN
BS. NGUYỄN VĂN ĐỨC
Bài trước, chúng ta đã bàn về nhiễm trùng bọng đái (bàng quang), tức đường tiểu dưới. Nhiễm trùng thận là tình trạng nhiễm trùng đường tiểu trên khi vi trùng tấn công bọng đái bò ngược lên các ống dẫn tiểu (ureters) đến thận.
Nhiễm trùng thận nặng và nguy hiểm hơn nhiễm trùng bọng đái. Vi trùng từ thận có thể vào máu gây nhiễm trùng máu, và theo máu tới tấn công các cơ quan khác.
Như nhiễm trùng bọng đái, nhiễm trùng thận cũng xảy ra ở phụ nữ nhiều hơn đàn ông.
Triệu chứng
Xin nhắc lại, như trong bài viết kỳ trước đã đề cập, khi bị nhiễm trùng đường tiểu dưới (nhiễm trùng bọng đái), bạn có triệu chứng đi tiểu nhiều lần. Mới xong, chút xíu lại muốn đi nữa. Nước tiểu không ra nhiều mỗi lần đi tiểu. Đã thế, còn đi tiểu đêm, đau (rát, nóng) lúc đang tiểu hay lúc sắp tiểu xong. Đồng thời, khác với bình thường, bạn cảm thấy rất khó nín tiểu, mót tiểu là phải đi ngay. Vùng bọng đái phía bụng dưới bạn đau, khó chịu. Nước tiểu bạn đục, hôi, lắm khi có máu.
Tưởng do “nóng” trong người nên bỏ qua (cái gì cũng đổ tại “nóng trong người” kiểu của thuốc bắc tai hại lắm), không đi bác sĩ, khi vi trùng đã lên đến thận gây nhiễm trùng đường tiểu trên, bạn thêm nóng sốt (có thể cao đến 103 độ F), lạnh run, nhức mỏi khắp người, buồn nôn, ói mửa. Bạn đau một bên lưng dưới vùng thận, đau bụng hoặc đau vùng chậu (pelvic pain). Nóng sốt là triệu chứng quan trọng của căn bệnh, nếu bạn không nóng sốt, chắc bạn bị gì khác, không phải nhiễm trùng thận. (Ở nhà chúng ta nên có nhiệt kế để lấy nhiệt độ, thấy nóng lạnh, lấy nhiệt độ đã rồi hẵng uống Tylenol, Advil, … Nếu nhiệt độ lên trên 100 độ F, bạn có sốt rồi, nhớ cho bác sĩ biết. Không nên sờ đầu thấy âm ấm, và cho rằng mình có sốt, nên lấy nhiệt độ đàng hoàng. Chúng ta ở Mỹ, mọi chuyện đều tính toán bằng con số.)
Triệu chứng xảy ra nhanh chóng trong vòng vài giờ, một ngày. Giai đoạn này, với triệu chứng nóng sốt và lạnh run, có người tưởng mình sốt rét. Có vị tưởng mình ăn trúng độc vì buồn nôn, ói mửa.
Điểm đáng lưu ý: thường bệnh tiến triển như trên, các triệu chứng của nhiễm trùng đường tiểu dưới trước, sau đến triệu chứng của nhiễm trùng đường tiểu trên. Nhưng cũng có người đột nhiên bị nhiễm trùng đường tiểu trên (nhiễm trùng thận) mà không hề có triệu chứng nhiễm trùng đường tiểu dưới (nhiễm trùng bọng đái) xảy ra trước đó vài ngày.
Khi được thăm khám, người nhiễm trùng thận cảm thấy đau lắm khi bác sĩ sờ nắn hay dùng tay đấm nhẹ vào vùng thận.
Định bệnh
Cũng như với các bệnh khác, định bệnh nhiễm trùng đường tiểu dựa vào bệnh sử (lời kể bệnh của bạn), thăm khám, và thử nghiệm. Thử nghiệm quan trọng nhất là xem nước tiểu dưới kính hiển vi (urinalysis) và cấy trùng nước tiểu (urine culture).
Đa số các trường hợp (80%), kẻ thù của những phụ nữ nhiễm trùng đường tiểu là vi trùng E. coli (đọc “I-cô-lai”). 20-30% các vi trùng E. coli đã lờn mặt Ampicillin, coi Ampicillin như... pha. Gần đây, một số bọn chúng còn coi thường cả Septra, Bactrim, những thuốc rất tốt để chữa nhiễm trùng đường tiểu ngày trước.
Sau E. coli, nhiều vi trùng khác cũng bắt chước, gây nhiễm trùng đường tiểu: Kebsiella pneumoniae, Staphylococcus saprophyticus, Proteus mirabilis, Enterococcus faecalis, P. aeruginosa, Enterobacter cloacae, Citrobacter, ... Mỗi con lại “chịu” một vài trụ sinh khác nhau, và đa số đã kháng Ampicillin.
Chữa trị
Những trường hợp nặng, sốt cao, đau nhiều, ói mửa nên không ăn uống được hoặc người bệnh đang mang thai cần được chữa trị trong nhà thương với trụ sinh truyền qua đường tĩnh mạch. Sau vài ngày, bạn vẫn sốt cao và không thuyên giảm, bác sĩ sẽ cho chụp phim Cat scan hoặc làm siêu âm thận để tìm xem có gì lạ chăng, chẳng hạn sạn thận, bọc mủ quanh thận, ... khiến sự chữa trị không hiệu quả.
Còn nếu triệu chứng của bạn không nặng lắm, bạn vẫn ăn uống được, sau khi lấy nước tiểu gửi phòng thí nghiệm để xem dưới kính hiển vi (urinalysis) và cấy vi trùng (urine culture), bác sĩ sẽ cho bạn dùng trụ sinh. Hai thuốc hay được dùng để chữa trị nhiễm trùng thận là Levaquin và Cipro, uống trong 7-14 ngày, tùy triệu chứng của bạn mau hay chậm thuyên giảm.
Nhiễm trùng thận là bệnh có thể nguy hiểm, song bạn hiểu biết về căn bệnh, và đến khám bác sĩ sớm khi triệu chứng mới xảy ra, chúng ta chữa nó dễ dàng. Xin nhớ nhiễm trùng thận và nhiều bệnh quan trọng khác gây nóng sốt, nên nếu đo thấy nhiệt độ trên 100 độ F, tức có nóng sốt, chúng ta nên gọi cho bác sĩ biết hoặc lấy hẹn đi khám bác sĩ sớm. (Khám bệnh nên theo hẹn, để bác sĩ có đủ thì giờ xem xét mọi việc, tránh nhữn