CHỮA TRỊ
CƯỜNG GIÁP TRẠNG
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd. # H
Rosemead, CA 91770
(626) 288-3306
Giáp trạng (thyroid gland) là một tuyến nhỏ hình móng ngựa, nằm ở trước cổ, phía dưới cục xương lộ ra.
Tuyến tiết kích thích tố thyroxine, hay được gọi tắt là T4. Không chất nào trong cơ thể có tác dụng đa năng như T4. Nó điều khiển sự biến dưỡng của các cơ quan trong cơ thể, thúc đẩy mọi tế bào làm việc, kiểm soát sự sử dụng năng lượng, cung cấp các chất cần cho sự hoạt động của tế bào. Nó còn ảnh hưởng đến sự khôn lớn và trưởng thành của tất cả các tế bào.
Bài kỳ trước chúng ta đã bàn về nguyên nhân của bệnh cường tuyến giáp trạng, cũng như cách định bệnh. Bài kỳ này chúng ta tìm hiểu việc chữa trị.
Bệnh cường giáp trạng cần được chữa trị, vì ngoài những triệu chứng khó chịu kể trong bài kỳ trước, về lâu về dài, bệnh còn gây hư hoại các bắp thịt (myopathy), suy tim (heart failure), xốp xương (osteoporosis). Người mang bệnh cường giáp trạng cần đến 1200-1500 mg chất calcium (trong thực phẩm hoặc dùng viên thuốc uống calcium) mỗi ngày để ngừa bệnh xốp xương.
Có người bị “cơn bão giáp trạng” thổi vào hôn mê, rồi nhanh chóng từ giã cuộc đời. “Bão giáp trạng” (“thyroid storm”) là một tình trạng cường tuyến giáp trạng đột nhiên trở nặng, gây nóng sốt cao 102-106 độ F, tim đập trên 140 nhịp mỗi phút, khiến cơ thể suy sụp toàn diện, áp huyết xuống thấp, thần trí người bệnh hoảng loạn, hôn mê. Cùng lúc, người bệnh buồn nôn, ói mửa, tiêu chảy, vàng da. Chữa trị không kịp, không đúng, tỉ lệ tử vong của “bão giáp trạng” lên đến 50-60% (10 người, 5-6 người chết). “Bão giáp trạng” có thể xảy ra khi người cường giáp trạng, không chữa trị hoặc chữa chưa đúng, bất ngờ phải mổ khẩn cấp, hoặc bị nhiễm trùng, bị chấn thương, ...
Có 3 cách để chữa bệnh cường giáp trạng.
Dùng thuốc uống
Thuốc có tác dụng ngăn sự tổng hợp chất T4 trong tuyến giáp trạng. Ở Mỹ, hiện hai thuốc được sử dụng vào mục đích chữa trị này: Propylthiouracil (PTU), và Tapazole. Thuốc Tapazole lợi hơn, vì tác dụng nhanh hơn, và ngày có thể uống một lần, còn thuốc PTU tác dụng chậm hơn, ngày uống 3 lần, song dùng được trong lúc đang mang thai.
Thời gian dùng thuốc kéo dài 1-2 năm, một số trường hợp lâu hơn nữa.
Thuốc có thể gây tác dụng phụ khó chịu: ngứa, da nổi mẩn, đau khớp, có vị kim khí trong miệng (metallic taste). Những phản ứng này thường bớt dần khi ta tiếp tục thuốc, hoặc đang dùng thuốc này, ta thử đổi sang thuốc kia xem sao. Những phản ứng nguy hiểm sau ít xảy ra hơn: viêm gan (hepatitis), suy giảm các tế bào trong máu (agranulocytosis), viêm các mạch máu (vasculitis with lupus-like syndrome). Những trường hợp này, thuốc cần được ngưng, và bác sĩ sẽ khuyên bạn dùng những chữa trị khác thay vì tiếp tục thuốc. Do thế, khi đang uống thuốc, nếu có triệu chứng gì lạ, nhất là khi vàng da, nóng sốt, ớn lạnh, đau cổ họng, chảy máu nướu răng, bạn nên ngưng thuốc và cho bác sĩ biết ngay.
Mục tiêu của việc dùng thuốc là đưa các trị số của chất T4 và TSH trở về bình thường, khiến triệu chứng của bạn thuyên giảm. Việc này sớm lắm cũng mất đến vài tuần mới thực hiện được, nên trong thời gian đầu, song song với việc cho bạn uống PTU hay Tapazole, bác sĩ thường chữa bạn thêm với thuốc thuộc nhóm beta blocker, như thuốc Atenolol, để giúp bạn mau cảm thấy dễ chịu.
Thoạt tiên, khi mới dùng thuốc, bạn cần trở lại tái khám và thử máu 4-6 tuần sau, rồi mỗi 3-4 tháng, để bác sĩ điều chỉnh lại lượng thuốc bạn đang dùng nếu cần, cho đến khi T4 và TSH trở về bình thường. Mỗi lần bạn đến tái khám, bác sĩ sẽ theo dõi sức nặng, mạch, áp huyết của bạn, cũng như xem tuyến giáp trạng có nhỏ đi hay lớn thêm, mềm hay cứng.
Sau 12-24 tháng chữa trị bằng thuốc, 1/4 đến một nửa số người dùng thuốc sẽ khỏi bệnh, số còn lại tái phát, thường trong vòng 6 tháng sau khi ngưng thuốc. Cho nên, chữa trị xong, bạn vẫn cần trở lại mỗi 4-6 tuần trong vòng 3, 4 tháng đầu để bác sĩ tiếp tục theo dõi. 6 tháng sau khi dứt chữa trị, bạn trở lại tái khám lần nữa. Nếu bạn khỏe, lượng T4, TSH trong máu bạn vẫn bình thường, bạn tái khám mỗi năm trong vòng 2-3 năm đầu, rồi sau có thể thưa dần đi.
Dùng chất phóng xạ Iodine
Cách chữa này hiện rất thông dụng, dùng cho các vị lớn tuổi bị cường giáp trạng, cho người trẻ đã chữa bằng thuốc uống nhưng nay tái phát, hoặc cho người không muốn hay vì yếu quá, nên không chịu được giải phẫu cắt tuyến giáp trạng.
Chất phóng xạ Iodine có tác dụng ngăn chặn sự tổng hợp chất T4 trong tuyến giáp trạng, đồng thời làm các tế bào của tuyến không thể sản sinh.
Để sửa soạn cho việc chữa bằng chất phóng xạ Iodine 131I, người bệnh được chữa trước bằng thuốc PTU hoặc Tapazole hầu ổn định tuyến, đưa chất T4 trở về bình thường. Thuốc ngưng 4-5 ngày trước khi sự chữa trị bằng chất phóng xạ Iodine bắt đầu. Thường chỉ cần một lượng phóng xạ Iodine uống vào là đủ, trong vòng 4-6 tháng sau, tuyến giáp trạng sẽ không còn tiết nhiều T4 nữa. Trong lúc chờ đợi, ta tiếp tục PTU hoặc Tapazole thêm một thời gian, cho đến khi thử máu, thấy chất T4 đã trở về bình thường. Có khi, sau một lượng phóng xạ Iodine, tuyến vẫn còn cứng đầu, ta bồi thêm một lượng phóng xạ thứ hai.
Cách chữa bằng chất phóng xạ Iodine 131I giản dị, hiệu quả, so ra lại rẻ hơn phương pháp chữa bằng thuốc hoặc giải phẫu, nhưng không dùng được khi người bệnh đang mang thai. Thỉnh thoảng, người có mắt lộ do cường tuyến giáp trạng, sau khi chữa bằng chất phóng xạ Iodine, mắt sẽ lộ hơn. Cho đến nay, người ta không nghĩ rằng chất phóng xạ dùng chữa bệnh cường giáp trạng sẽ gây ung thư máu, các ung thư khác, hoặc tàn tật cho hài nhi sinh bởi những phụ nữ trước từng được chữa bằng chất phóng xạ Iodine 131I.
Đa số người chữa với chất phóng xạ Iodine, sau sẽ bị suy giáp trạng (hypothyroidism), và cần uống chất T4 suốt đời. Trị liệu với chất phóng xạ Iodine xong, ta theo dõi bằng cách đo chất T4 trong máu mỗi 4-6 tuần trong vòng 3-6 tháng đầu, rồi hàng năm sau đó.
Giải phẫu cắt phần lớn tuyến giáp trạng
Giải phẫu cần trong trường hợp tuyến lớn quá, đè ép các cơ quan chung quanh gây khó chịu ở cổ, khó thở, khó nuốt, ho. Giải phẫu cũng dùng cho người uống thuốc không hợp, hoặc không có hiệu quả, song ngại ngùng, không muốn chữa với chất phóng xạ Iodine.
Một số người chữa bằng giải phẫu, sau cũng suy tuyến giáp trạng. Suy tuyến giáp trạng, nếu xảy ra, sẽ sớm hơn trường hợp chữa bằng chất phóng xạ Iodine, có thể trong vòng 3-4 tuần sau khi mổ. Người bệnh cần được theo dõi giống như trường hợp chữa trị bằng chất phóng xạ Iodine.
Để tóm tắt, bệnh cường tuyến giáp trạng rất hay xảy ra, đặc biệt ở phụ nữ. Bệnh gây những triệu chứng khó chịu, nhiều biến chứng tai hại. Sự trị liệu (bằng thuốc, bằng chất phóng xạ Iodine, hoặc giải phẫu) cần đến sự hiểu biết tường tận của người bệnh, về căn bệnh của mình, cũng như tác dụng của các cách chữa. Cách nào đi nữa, sau khi lành bệnh, ta cũng vẫn phải được theo dõi đều đặn, đến suốt đời, vì bệnh có thể tái phát, hoặc, sau một thời gian, tuyến giáp trạng lại đâm suy.