KHÁM BỆNH MÙA ĐÔNG
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd., Ste H
Rosemead, CA 91770
Tel: (626) 288-3306
(Quí vị có thể đọc những bài đăng trong các số báo trước trên website của tuần báo Saigon Times www.saigontimesusa.com, mục Y Học Tổng Quát.)
Mùa đông, bạn thấy nhiều lúc bác sĩ bận tíu tít. Vì mùa đông, nhiều việc phải làm, nhiều vấn đề xảy ra hơn. Mùa đông nguy hiểm, tử vong cao hơn những mùa khác.
Bạn vào khám, thấy bác sĩ, ngoài chuyện khám bệnh kỹ cho bạn, còn soát lại hồ sơ xem bạn nếu cần, đã chích ngừa cúm, chích ngừa sưng phổi Pneumococcus chưa để còn khuyên bạn nên chích ngừa ngay kẻo không kịp. Mùa này, cúm nhiều, sưng phổi hay xảy ra. Rồi những công việc thường xuyên vẫn phải làm, xem những thử máu nào đến kỳ phải làm lại cho bạn, trên 50, bạn đã đi soi ruột già chưa, khám nhiếp hộ tuyến chưa, … Thêm vào đó, còn chuyện hoàn tất chỉ thị trong năm 2012 của Medicare đưa xuống, phải thi hành đầy đủ các chỉ thị này cho những vị cao niên trong các tổ hợp y tế.
Thấy tội nghiệp bác sĩ quá, bạn có thể giúp bác sĩ bằng nhiều cách.
Gọi lấy hẹn trước
Chính phủ Hoa Kỳ đang thúc dục tất cả các bác sĩ dùng hồ sơ điện tử (electronic health record) để việc chăm sóc sức khỏe cho người bệnh thêm đàng hoàng, có phẩm chất (quality of care). Hồ sơ điện tử làm được những việc hồ sơ giấy viết tay không thể làm.
Với hồ sơ điện tử trên internet, bác sĩ có thể làm việc, suy nghĩ, tính toán giúp người bệnh ngay khi ở nhà, trong không khí yên tĩnh, không chộn rộn như ngoài văn phòng. Mỗi sáng trước khi đến văn phòng, trong hồ sơ điện tử, bác sĩ có thể biết trước ai sẽ đến khám mình bữa nay, đến vì việc gì, để xem lại hồ sơ những lần khám trước, xem lại kết quả thử máu, chụp phim, sửa soạn tinh thần, dự định hôm nay sẽ cần làm thêm cho người bệnh những gì.
Vậy, đi khám bệnh, trừ những chuyện khẩn cấp, còn không, nếu có thể, bạn nhớ lấy hẹn hộ ít nhất 1 ngày trước để giúp bác sĩ nhé. Ai cũng lấy hẹn như vậy, mọi chuyện sẽ rất dễ dàng, bạn đến không phải ngồi chờ lâu, phòng chờ khỏi đông đầy người (nhất là đang trong mùa cúm, người này ho, vị kia hắt xì, lây bệnh lẫn cho nhau dễ như chơi), mà bác sĩ cũng thấy thư thả làm việc, không phải thăm khám trong tinh thần vội vã, qua loa cho xong để còn xem nhiều người khác đang chờ (khi vội, dễ nhầm lẫn lắm). Chăm sóc có phẩm chất cần thăm khám cẩn thận, không chỉ sơ sài vài phút là được. Vả, chúng ta ở Mỹ, một đất nước thứ tự, mà đi đâu cũng không lấy hẹn trước, cứ ào đến ngồi chờ, thì chả văn minh kiểu Mỹ tí nào.
Mang thuốc theo
Bạn đem theo tất cả các thuốc đang dùng, kể cả những thuốc mua không cần toa. Lúc chờ bác sĩ trong phòng khám, bạn bày sẵn thuốc trên bàn, để khi vào, liếc mắt qua, bác sĩ đã nắm vững ngay một số vấn đề của bạn. Thuốc là ngôn ngữ không lời (non verbal language) vô cùng hữu ích cho bác sĩ.
Bạn mới đến khám bác sĩ lần đầu, bác sĩ muốn biết bạn đang dùng những thuốc gì, cho ngày nào, liều lượng của thuốc, số lượng, cách dùng, tên người bác sĩ cho thuốc đề trên chai thuốc, những điều hết sức quí báu giúp vào sự định bệnh. Biết bạn đang dùng thuốc gì, bác sĩ nào cho, bác sĩ có thể đoán biết bạn đang có những vấn đề nào. Thuốc là những đại diện quan trọng của chúng ta, nhất là trong trường hợp khẩn cấp. Nhìn thuốc dùng, bác sĩ hiểu vấn đề của chúng ta nhanh hơn, sâu xa hơn.
Dù đi khám đã lâu, chúng ta đã quen biết nhau nhiều, nhưng mỗi lần đến khám, bạn cũng nên đem theo các lọ đựng thuốc bạn đang dùng. (Xin đừng để lẫn lộn thuốc nọ vào lọ kia, và nên mang theo những lọ thuốc mới nhất, thay vì những lọ đã cũ từ năm xửa năm xưa.) Thuốc men nguy hiểm, nếu có sự sai lầm. Mà lầm lẫn trong y khoa xảy ra hoài: bận rộn quá, bác sĩ ghi tên thuốc, phân lượng thuốc trong hồ sơ sai, hoặc người giúp bác sĩ chép thuốc, phân lượng thuốc vào toa sai, hoặc dược sĩ đọc sai tên thuốc, phân lượng, hoặc bạn về nhà uống thuốc sai, không đúng chỉ dẫn (nên thuốc trong chai còn nhiều quá, hoặc ngược lại, hết trước kỳ hạn), bạn không đem chai, lọ thuốc đến, bác sĩ không thể biết có sự lầm lẫn hay không, và lầm lẫn nếu có, xảy ra trong khâu nào. Nhìn thuốc trong chai, bác sĩ cũng biết bạn còn nhiều hay sắp hết thuốc, không phải luôn miệng hỏi: “Thuốc này anh còn hay sắp hết, còn được bao lâu, thuốc này, thuốc này, thuốc này, ...”. Nay với hồ sơ điện tử và toa thuốc điện tử (e-prescription), sự nhầm lẫn tuy ít hơn hồ sơ giấy nhiều, nhưng vẫn có thể xảy ra, vì thế đi khám bệnh, chúng ta cũng vẫn nên mang theo thuốc.
Rồi mỗi bảo hiểm, mỗi chương trình thuốc của Medicare (Medicare Part D Drug Plan) lại có một tủ thuốc riêng, cho thuốc này song không cho thuốc nọ, bác sĩ không tài nào biết hết được. Bác sĩ biên một thuốc, nhà thuốc có thể đổi thuốc khác tương đương trong tủ thuốc của bảo hiểm, chương trình thuốc; nếu bạn không đem lọ thuốc đến, bác sĩ chẳng biết, cứ tiếp tục biên một thuốc không phải thuốc bạn đang dùng. Rồi bảo hiểm, chương trình thuốc này chỉ cho thuốc tháng một, bảo hiểm, chương trình kia cho thuốc mỗi 2 tháng, mỗi 3 tháng, cứ loạn cả lên, không biết đâu mà lần, xin bạn vui lòng giúp bác sĩ đỡ đau đầu bằng cách đem theo các chai, lọ thuốc mỗi khi đến khám bệnh, bác sĩ nhìn chai thuốc nhà thuốc đưa bạn lần trước, rồi cứ thế mà làm, nhanh lắm.
Y phục, cell phone
Mùa đông trời lạnh, chúng ta mặc nhiều quần áo. Mấy lớp áo lót, rồi áo ngoài, kèm áo lạnh dày cộm. Đây là những trở ngại cho việc thăm khám, đo áp huyết.
Nếu trong phòng khám không lạnh lắm, trong lúc chờ bác sĩ, bạn cởi bớt áo lạnh, sửa soạn sẵn, để khi bác sĩ vào, có thể nhanh nhẹn bắt tay ngay vào việc thăm khám.
Nếu có thể, bạn ăn mặc giản dị, rộng rãi, tay áo, ống quần có thể xắn lên dễ dàng. Quần jeans tuy tiện cho bạn thật đấy, lại hợp thời trang, nhưng không tiện cho bác sĩ tí nào, khi bác sĩ phải khám một vết thương ở đầu gối của bạn chẳng hạn. Loại y phục quần áo nối nhau liền một mảnh lại càng gây khó khăn.
Mang theo điện thoại cầm tay, bạn nhớ tắt điện thoại, kẻo có lúc điện thoại reo vang, cản trở việc thăm khám, vì bác sĩ phải ngừng lại... chờ bạn trả lời điện thoại.
Kể bệnh mạch lạc
Việc kể bệnh mạch lạc rất quan trọng, giúp bác sĩ định bệnh mau chóng.
Bạn đi khám có thể vì nhiều triệu chứng hay mục đích cùng lúc. Ai cũng mong bác sĩ giúp giải quyết hết mọi vấn đề của mình, song, vì thời giờ dành cho mỗi người bệnh có hạn (thường 15 phút), nhất là trong mùa này bác sĩ phải làm việc thật nhanh, nên chỉ có thể giải quyết được cùng lắm 2, 3 vấn đề trong buổi thăm khám. Bởi thế, bác sĩ sẽ giải quyết giúp bạn những vấn đề nào được xem là khẩn cấp trước, còn những vấn đề ít khẩn cấp hơn, xin... khất với bạn lần sau.
Khi kể bệnh, bạn theo thứ tự thời gian: bệnh bắt đầu khi nào, các triệu chứng ra sao, định bệnh của các bác sĩ trước, các cách điều trị từ trước đến giờ, cách điều trị nào cho hiệu quả tốt, cách nào không, ... Nền y khoa Hoa Kỳ là một nền y khoa định lượng, dựa trên nền tảng các con số để suy luận. Bạn nên cố gắng diễn tả chính xác bằng con số. Thí dụ, thay vì kể “đau lâu rồi, đau từ hồi còn ở Việt Nam”, bạn nên kể “đau 3 ngày, đau từ 4 tháng trước, hay đau đã 6 năm...”. Hoặc khi được hỏi “bao lâu đau một lần?”, thay vì trả lời “đau hoài à, lâu lâu mới đau một lần”, bạn nên trả lời “đau khoảng 1, 2, 3, ... lần mỗi tuần, mỗi tháng hay mỗi năm”. Ngay cả với cái đau, bạn cũng thường được hỏi: “Trên bực thang từ 0 (không đau) đến 10 (đau khủng khiếp, đau chịu không nổi), cái đau của bạn trong khoảng nào?”, bạn cố ước lượng cái đau của bạn nhẹ, nặng mức nào trên bực thang này.
Nếu bạn có thể viết đầy đủ các triệu chứng ra trên giấy, và vào những lúc nhàn rỗi, lẩm nhẩm thực tập kể bệnh trước ở nhà, thực rất quí.
Mùa đông lắm bệnh xảy ra, nhiều người đến khám bác sĩ. Rồi còn vấn đề chích ngừa cúm, sưng phổi cho những vị cần chích ngừa, rồi những công việc thường xuyên khác vẫn phải làm. Bác sĩ cần làm việc nhanh chóng, hữu hiệu, cẩn thận. Bạn hiểu, thương và giúp bác sĩ nhé: khám bệnh lấy hẹn trước, mang thuốc theo, nếu không lạnh lắm, mặc quần áo giản dị, điện thoại cầm tay thì tắt trước khi vào phòng khám, và kể bệnh ngắn gọn nhưng đầy đủ, mạch lạc.
Cám ơn bạn. Chúng ta chúc nhau Năm Mới 2013 nhiều sức khỏe và hạnh phúc.