CHỮA TRỊ HO RA MÁU
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd., Ste. H
Rosemead, CA 91770
(626) 288-3306
Bài kỳ này chúng ta bàn đến việc chữa trị ho ra máu.
Những trường hợp ho ra máu nặng hoặc tình trạng sức khỏe của người bệnh tệ cần được đưa vào bệnh viện, nên ở đây chúng ta ôn lại việc thẩm định những chuyện này.
Ho ra bao nhiêu máu?
Ho ra máu có thể nguy hiểm đến tính mạng, nên bác sĩ cần ước lượng bạn ho ra bao nhiêu máu, để xem bạn có phải vào nhà thương gấp?
Càng ho khạc ra nhiều máu, càng nguy hiểm. Máu chảy nhiều quá, sẽ làm trụy tim mạch (shock) hoặc làm tắc đường thở, gây suy hô hấp cấp tính. Người từ trước vẫn khỏe mạnh chịu đựng được mất máu nhiều hơn người có cơ thể đã yếu sẵn vì tật bệnh. Người phổi tốt, khỏe, chịu đựng ho ra máu giỏi hơn người phổi đã bệnh sẵn. Người bị tắc phổi kinh niên (chronic obstructive lung disease), thường vì thuốc lá, có thể quị rất nhanh, dù chỉ có ít máu chảy làm tắc đường thở. Thêm một lý do, trong muôn vàn lý do, để bạn bỏ thuốc lá.
Cho nên, khi bác sĩ thăm khám cho bạn, vì bạn ho khạc ra máu, bác sĩ sẽ đặt hai câu hỏi: liệu lượng máu chảy ra có đủ để làm trụy tim mạch? và, tắc đường thở có sắp xảy ra cho bạn hay không? (máu chảy ra có nhanh quá, và phổi bạn, còn khỏe hay đã yếu sẵn từ trước, liệu còn đủ sức đương đầu với lượng máu chảy ra và lọt vào đường thở?).
Dựa vào câu trả lời cho hai câu hỏi trên, bác sĩ sẽ cho bạn vào bệnh viện ngay hay không. Chỉ một trong hai câu hỏi trên có câu trả lời là “có”, bác sĩ sẽ không chần chừ, khuyên bạn nhập viện lập tức.
Ho ra hơn 100 ml-600 ml máu trong vòng 24 tiếng đồng hồ, được xem là ho ra nhiều máu (massive hemoptysis), dễ đưa đến chết. Nhưng trên thực tế, lượng định một người đã thực sự khạc ra bao nhiêu máu không dễ. Nếu ta khạc ra máu từ từ, ít một, ta có thể dùng tách (cup) uống nước để lượng định bao nhiêu máu bị mất. Song, một người đột nhiên khạc ra máu, thường hoảng hốt chạy vào buồng tắm, nhổ máu vào bồn rửa mặt, hoặc vào bồn cầu, có đâu bình tĩnh giữ máu trong miệng, đi tìm đồ đựng để xem mình khạc ra bao nhiêu máu, hầu trình cho bác sĩ. Máu tan vào nước trong bồn cầu, làm đỏ cả bồn, trông thì kinh lắm, nhưng rất khó lượng định là bao nhiêu. Hơn nữa, máu nhổ ra hay trộn lẫn với đàm, khó biết bao nhiêu phần là máu, bao nhiêu phần là đàm. Rắc rối hơn, người khạc ra máu lại hay nuốt bớt máu xuống bao tử.
Cho nên, khi khám bệnh cho bạn, qua lời kể bệnh của bạn (xin càng chính xác càng tốt), một phần bác sĩ cố ước lượng số máu bạn bị mất, một phần bác sĩ dựa vào sự thăm khám để đoán biết bạn mất máu nhiều hay ít. Trông bạn xanh xao, vàng vọt, thêm vẻ mệt mỏi, mạch lại nhanh, chắc bạn phải ho khạc ra nhiều máu lắm, bạn nên vào nhà thương đi thôi, kẻo trụy tim mạch sắp xảy ra. Hoặc trông bạn có vẻ khó thở, đếm nhịp thở bạn thấy nhanh trên 30 nhịp mỗi phút, thì dù bạn kể bạn không khạc ra máu mấy, ta cũng không nên coi thường, vào nhà thương là tốt nhất bạn ạ, kẻo bạn sắp bị suy hô hấp.
Chữa trị
Chữa ho ra máu là chữa trị nguyên nhân gây ho ra máu. (Xin xem bài kỳ trước hiện đăng trên website báo Saigon Times http://saigontimesusa.com.)
Nếu bạn ho ra máu nhiều, có thể nguy hiểm tới tính mạng, bạn cần nhập viện khẩn cấp để được theo dõi và trị liệu. Chúng ta sợ nhất là bị trụy tim mạch (shock), hoặc suy hô hấp (respiratory failure).
Trong bệnh viện, chúng ta nhờ bác sĩ chuyên khoa Phổi soi ống phổi bạn tìm chỗ chảy máu, và tìm cách cầm máu bằng cách đặt một bong bóng nhỏ chèn vào chỗ mạch máu đang chảy (balloon tamponade); rửa với nước muối lạnh (iced saline lavage); chích vào chỗ chảy máu một thuốc có tác dụng co mạch (topical vasoconstrictor) hay cầm máu (topical coagulant); đốt điện chỗ chảy máu (electrocautery); hoặc dùng tia laser để cầm máu (laser therapy). Nếu không kết quả, phương pháp chữa khác là chụp phim động mạch phổi (bronchial arteriography and angiography) và chích một chất đặc biệt vào chỗ mạch máu đang chảy khiến nó nghẹt lại, ngưng chảy máu. Có những trường hợp ho ra máu cần mổ cắt chỗ mạch máu đang chảy để cầm máu.
Nếu bạn chỉ ho ra máu nhẹ, do nguyên nhân lành, bạn không cần phải vào nhà thương, nhưng nên nằm nghỉ ở nhà, và dùng thuốc ho. Ho có thể làm bật máu từ chỗ mạch máu đang tổn thương, khiến chảy máu thêm, hoặc làm chỗ này lâu lành. Chữa như vậy, thường chỗ chảy máu trong phổi bạn lành dần, và bạn sẽ thôi không ho ra máu nữa.
Chảy máu trong phổi do ung thư gây ho ra máu rất khó chữa, thường cần quang tuyến trị liệu để tạm cầm máu (external beam therapy). (Bạn đang hút thuốc lá? Thế thì, bạn nên chữa chứng ho ra máu do ung thư phổi của bạn sẽ xảy ra sau này bằng cách ngay bây giờ, bạn nghỉ hút thuốc.)
Thỉnh thoảng khi nhiễm cảm hay cúm, ta có thể ho khạc ra chút máu vài ngày. Song ho ra máu, nếu kéo dài hơn 1 tuần, có thể là dấu chứng báo hiệu một bệnh nguy hiểm, hoặc ho ra máu nhiều, sẽ đưa đến trụy tim mạch, tắc đường thở, nguy hiểm đến tính mạng. Tìm hiểu nguyên nhân gây ho ra máu cần sự hỏi bệnh tỉ mỉ, thăm khám kỹ lưỡng, và dùng đến một số những trắc nghiệm nếu cần. Trị ho ra máu là trị nguyên nhân gây ho ra máu; những trường hợp nặng có thể đưa đến trụy tim mạch, suy hô hấp cần vào bệnh viện để chữa.