CHỮA TRỊ SẠN ĐƯỜNG TIỂU
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd., Ste. H
Rosemead, CA 91770
(626) 288-3306
Bài tuần này tiếp bài tuần trước (viết về nguyên nhân và triệu chứng sạn đường tiểu), chúng ta tìm hiểu việc chữa trị căn bệnh. (Bài kỳ trước hiện có trên website báo Saigon Times www.saigontimesusa.com, mục Y Khoa Tổng Quát.)
Chữa sạn cấp tính
Việc chữa trị sạn đường tiểu gồm việc chữa cấp tính, giải quyết vấn đề ngay, và sự chữa trị về lâu về dài, ngăn ngừa những hòn sạn mới đừng xuất hiện và phá bạn nữa.
Sự chữa trị cấp tính tùy vào triệu chứng đau nhiều hay ít của bạn, độ lớn và vị trí của sạn, cũng như những biến chứng nếu có. Đa số những trường hợp sạn đường tiểu có thể chữa bên ngoài, người bệnh không phải vào nhà thương.
1. Giúp bạn bớt đau:
Đầu tiên bác sĩ chữa bạn bớt đau cái đã. Đau thì khổ lắm.
Thuốc giảm đau có chất nha phiến (chích, như các thuốc Demerol, Morphine, hay uống, như các thuốc Tylenol số 3, Vicodin, ...) hoặc thuốc "chống viêm không có chất steroid" như các thuốc Motrin, Naprosyn, ..., có thể giúp bạn bớt đau. Tuy nhiên, chúng ta nên cẩn thận khi dùng các thuốc "chống viêm không có chất steroid" trong trường hợp bạn buồn nôn, ói mửa, thiếu nước trong người, hoặc khi thận của bạn không được hoàn toàn tốt.
Thường thì cơn đau sẽ giảm dần trong vòng 24-48 tiếng. Song với thuốc giảm đau, mà bạn vẫn không bớt đau nhiều, chúng ta sẽ nhờ bác sĩ chuyên khoa tiết niệu (urologist) đâm kim vào thận rút bớt nước tiểu ra (percutaneous nephrostomy) hoặc đặt một dụng cụ vào ống dẫn tiểu của bạn (urinary stent), giúp nước tiểu thoát qua được chỗ bị nghẹt do sạn. Chúng ta cũng cần nhờ đến bác sĩ chuyên khoa tiết niệu tìm cách lấy sạn ra sớm trường hợp bạn nóng sốt do nhiễm trùng, suy thận cấp tính vì sạn, không có nước tiểu (những trường hợp này bạn cần vào nhà thương).
2. Lấy sạn ra:
Nếu hòn sạn của bạn chỉ nhỏ khoảng 5 mm trở xuống, bạn không có biến chứng nóng sốt, phim Cat scan bụng, hoặc phim chụp thận với chất cản quang cho thấy sạn không làm tắc ống dẫn tiểu, bạn bớt đau dần, bạn không cần phải vào nằm bệnh viện. Đa số (98%) các sạn nhỏ từ 5 mm trở xuống sẽ xuống được bọng đái và ra ngoài theo nước tiểu.
Bạn nên uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày và dùng giấy lọc (filter paper) hoặc một dụng cụ lọc (very fine strainer) để lọc nước tiểu tìm sạn mỗi lần đi tiểu. Nếu bạn không thấy đau lại, ta thử chờ vài tuần xem sao, sạn có thể sẽ di chuyển dần xuống bọng đái rồi ra ngoài theo nước tiểu. Sau vài tuần, nếu nó vẫn không chịu ra, hoặc trong thời gian chờ đợi như vậy, nó lại khiến bạn đau nữa, ta nhờ bác sĩ chuyên khoa tiết niệu cho nó đi chơi chỗ khác.
Bác sĩ tiết niệu sẽ dùng một trong những cách sau để lấy sạn ra cho bạn:
- Bắn sạn (lithotripsy):
Sạn được bắn vỡ thành những mảnh nhỏ để có thể trôi ra ngoài theo nước tiểu. Riêng chuyện bắn sạn, cũng đã có nhiều cách: bắn bằng sóng chấn động (shock wave), bằng siêu âm, bằng tia laser, bắn từ ngoài, bắn ngay tại đường tiểu bên trong.
Bắn sạn xong, bạn sẽ ra về trong ngày, được khuyên uống thực nhiều nước, và trở lại tái khám một tháng sau, để chụp phim lại xem các mảnh sạn nhỏ đã ra hết chưa (25-50% số người được chữa bằng phương pháp bắn sạn cần được bắn lần nữa).
- Soi ống dẫn tiểu (ureteroscopy):
Qua đường bọng đái phía dưới, bác sĩ soi ống dẫn tiểu, và sạn được bóp vỡ, lấy ra qua ống soi.
- Soi thận cùng ống dẫn tiểu (percutaneous nephroureterolithotomy):
Qua mạn sườn vùng thận, bác sĩ đưa thẳng ống soi vào thận để lấy những sạn nằm trong thận hay ống dẫn tiểu phía trên.
- Mổ lấy sạn:
Ngày nay, nhờ những cách lấy sạn tân tiến kể trên, phương pháp mổ thận hoặc ống dẫn tiểu để lấy sạn ít được dùng đến như trước.
Chữa sạn về lâu về dài
Sạn đường tiểu hay tái phát. Làm thế nào để sạn đừng trở lại và làm khổ ta nữa?
So với việc chữa sạn cấp tính, việc này phức tạp hơn và cần nhiều kiên tâm, vì sạn có nhiều loại, cần những cách chữa và phòng ngừa khác nhau. Cách tốt nhất là bạn lấy được sạn tiểu ra, đem đến cho bác sĩ gửi phòng thí nghiệm nhờ họ xem đây là sạn loại nào.
Song sạn thuộc loại nào đi nữa, ta cũng cần uống nhiều nước, để cơ thể khỏi thiếu nước, và tiểu ra ít nhất 2 lít nước mỗi ngày. Một lời khuyên tốt: nếu có sạn đường tiểu, đi đâu, gặp nguồn nước uống, bạn đừng quên dừng chân để uống. Và chớ nên để nước tiểu có màu vàng đậm, dấu chứng báo hiệu ta không đủ nước trong người.
Sạn thận có thể để lại hậu quả trầm trọng, làm hư thận bạn. Sau cơn đau cấp tính, và dù may mắn đã tiểu ra hòn sạn, bạn cũng cần trở lại tái khám đều, để bác sĩ theo dõi, thỉnh thoảng thử nước tiểu và chụp phim xem sạn có tái phát hay không. Rủi sạn trở lại, việc biết sạn loại nào lại càng quan trọng, hầu chúng ta tìm được cách ngừa sạn về lâu về dài.