TIÊU CHẢY CẤP TÍNH
(tiếp theo)
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
Tuần trước, chúng ta đã biết các nguyên nhân gây tiêu chảy cấp tính và cách chữa trị. Tuần này, chúng ta tìm hiểu những cách phòng ngừa tiêu chảy cấp tính.
Tránh lây bệnh cho người khác
Người bị tiêu chảy cấp tính do nhiễm trùng có thể lây bệnh cho người thân quen, bạn bè, nhân viên cùng sở khi còn tiêu chảy, hết tiêu chảy mới hết lây bệnh.
Bệnh truyền từ bàn tay qua miệng rồi vào cơ thể gây vấn đề. Rủi đang tiêu chảy, tác nhân gây bệnh (vi trùng, siêu vi trùng, ký sinh trùng) có thể dính vào bàn tay ta, ta bắt tay người khác có thể truyền tác nhân sang tay họ, rồi họ vô tình đưa tay lên miệng và bị bệnh.
Vì thế, rửa tay thường xuyên, nghỉ sở, nghỉ học vài ngày khi còn đang tiêu chảy là những cách tốt để tránh lây bệnh cho người khác. Nếu cần, mang thêm tã để giảm thiểu việc lây bệnh cho người chung quanh.
Rửa tay đúng cách rất quan trọng. Hai bàn tay nên rửa kỹ với nước và xà bông (loại thường hay loại đặc biệt khử trùng) trong 15-30 giây. Nên đặc biệt chú ý tới các móng tay, các vùng giữa các ngón tay, và cổ tay. Sau đó, xả nước cho tay sạch xà bông, và lau tay với khăn hay giấy lau dùng một lần rồi vất đi.
Nếu đi đâu không tiện rửa tay vì không có sẵn bồn rửa, chúng ta có thể dùng các loại nước hay miếng chùi chế sẵn trong có chứa chất alcohol để chùi và khử trùng bàn tay. Nhớ chùi kỹ toàn bàn tay, các móng tay và cổ tay cho tới khi khô. Nước rửa hoặc các miếng chùi này có thể dùng được vài lần, và thường để được trong túi áo, túi quần hoặc trong xắc tay rất tiện. Nhưng nếu tìm được bồn rửa tay và bàn tay chúng ta thấy dơ, chúng ta nên rửa tay với nước và xà bông.
Chúng ta rửa tay sau khi thay tã nếu mang tã, trước khi sửa soạn thức ăn và lúc ăn xong, sau khi đi tiêu, tiểu, sau khi giặt giũ những quần áo dơ hoặc đi đổ, thay bọc rác, sau khi chơi với các thú nuôi, và cả sau lúc hắt xì, hỉ mũi.
Ngừa tiêu chảy cấp tính
Cả hai cơ quan Food Safety and Inspection Services (www.fsis.usda.gov) và Centers for Disease Control and Prevention (CDC) đều khuyên chúng ta những điều sau đây để tránh bị nhiễm trùng gây tiêu chảy cấp tính:
Không nên uống sữa tươi chưa khử trùng hoặc dùng các thức ăn chế từ sữa tươi chưa khử trùng.
- Rửa kỹ các rau trái sống cho thực sạch trước khi ăn.
- Giữ tủ lạnh với nhiệt độ 40 độ F (4.4 độ C) hay thấp hơn, và bên freezer của tủ lạnh 0 độ F (-17.8 độ C) hay thấp hơn.
- Dùng các thứ ăn đã được tiệm họ làm sẵn (precooked, ready-to-eat food) càng sớm càng tốt.
- Giữ thịt, cá, gà vịt sống riêng biệt với các thức ăn khác.
- Rửa sạch tay, dao, thớt sau khi cắt các thức ăn chưa được nấu nướng, như thịt, cá, gà vịt sống.
- Nấu kỹ các thứ thịt sống: thịt bò xay 1600 F (710C); gà 1700F (770C); gà tây 1800F (820C); thịt heo 1600 F (710C).
- Đồ biển cũng nên được nấu nướng kỹ để giảm thiểu nguy cơ trúng độc thức ăn. Ăn cá sống (thí dụ sushi) có thể khiến chúng ta nhiễm ký sinh trùng (sán, lãi), thêm vào đó, còn chịu hiểm nguy do việc tay những đầu bếp sushi dính nhiều loại vi trùng, rồi đưa vào thức ăn sushi. So với nấu nướng bằng sức nóng, làm đông lạnh (freezing) thức ăn chỉ giết được một vài loại vi trùng độc hại, không giết được hết.
- Trứng cũng cần được nấu chín, cho đến khi lòng đỏ trứng chắc lại.
- Ăn xong, chúng ta nên để thức ăn vào tủ lạnh ngay. Không bao giờ nên để thức ăn đã được nấu ngoài tủ lạnh quá 2 tiếng (1 tiếng nếu nhiệt độ trong nhà ta trên 900F/320C).
- Ngoài những cẩn thận như trên, phụ nữ mang thai và những vị có sức đề kháng cơ thể yếu còn cần đặc biệt lưu ý:
- Các thức ăn như hot dog, pâtés, luncheon meats, bologna (xúc xích), hay bất cứ loại thịt nào làm sẵn ngoài tiệm cũng cần được nấu chín lại (cho đến khi bốc khói) trước khi ăn. Dùng microware để hâm chúng lại không đủ, vì nhiều chỗ bên trong thịt có thể sẽ chưa chín hẳn.
- Tránh làm vương nước thịt sống và hot dog vào các thức ăn khác, hoặc vào dụng cụ, chỗ làm bếp. Nhớ rửa tay sau khi tiếp xúc với các thức ăn như hot dogs, luncheon meats, thịt làm sẵn, và thịt sống, gà, gà tây, đồ biển.
- Tránh các món ăn có rau sống làm sẵn (pre-prepared salads), như ham salad, chicken salad, egg salad, tuna salad, seafood salad.
- Tránh ăn các loại phó-mát mềm như feta, Brie, and Camembert, blue-veined cheeses, hoặc các phó-mát kiểu Mễ như queso blanco, queso fresco, Panela, trừ khi chúng có nhãn hiệu để rõ chúng được làm từ sữa đã khử trùng.
- Tránh ăn đồ biển ướp khói để trong tủ lạnh (refrigerated smoked seafood, như cá salmon, trout, whitefish, cod, tuna, mackerel), trừ khi đã được nấu chín. Trong các tiệm thực phẩm, loại thức ăn này hay được dán nhãn “nova-style”, “lox”, “kippered”, “smoked” hoặc “jerky”, bán trong chỗ thức ăn đông lạnh, hoặc ở quầy bán thức ăn làm sẵn. Có thể ăn các thức được đóng hộp hoặc để ngoài tủ lạnh dài lâu mà không sợ hư thối (canned or shelf-stable smoked seafood).
Nói tóm lại, tiêu chảy cấp tính (acute diarrhea) hay xảy ra, có thể do nhiễm trùng, thường sẽ mau chóng hết, nhưng cũng có khi nguy hiểm chết người (như dịch tiêu chảy cấp tính do vi trùng E. coli bên Âu châu đã giết mấy chục người). Đang bị bệnh, chúng ta áp dụng những chỉ dẫn vệ sinh ở phần đầu của bài để ngừa việc lây cho người thân quen chung quanh. Ngược lại, đang khỏe mạnh, yêu đời, để tránh tiêu chảy có thể khiến đời mất vui, đôi khi còn nguy hiểm, chúng ta cẩn thận ăn uống những thức rửa sạch, nấu chín kỹ. Và chắc cũng nên giã từ món khoái khẩu sushi!