THIẾU SINH TỐ D
Bác sĩ Nguyễn Văn Đức
8748 E. Valley Blvd., Ste. H
Rosemead, CA 91770
(626) 288-3306
Sinh tố D giữ một vai trò quan trọng tại nhiều nơi trong cơ thể chúng ta, kể cả việc giúp các xương phát triển theo chiều hướng bình thường. Cơ thể nhiều người chúng ta, nhất là các vị cao niên, không có đủ sinh tố D.
Sinh tố D tan trong chất mỡ, giúp ruột hấp thụ hai chất muối khoáng calcium và phosphorus trong thực phẩm chúng ta ăn vào. Đây là hai chất muối quan trọng xương chúng ta cần. Ngoài ra, sinh tố D còn có nhiệm vụ ức chế sự tiết kích thích tố phó giáp trạng (parathyroid hormone); chất kích thích tố này có tác dụng khiến xương dần rỗng đi. Như vậy, qua những hoạt động kể trên, sinh tố D tốt cho xương, khiến xương đặc chắc, lâu rỗng.
Ngoài ra, sinh tố D còn có thể tốt cho cơ thể trong những lãnh vực khác nữa, chẳng hạn có thể giúp các bắp thịt và hệ thống miễn nhiễm làm việc hữu hiệu hơn.
Sinh tố D được tạo ra trong da dưới ảnh hưởng của ánh nắng mặt trời. Số lượng ánh nắng cần thiết trong việc tổng hợp sinh tố D cho cơ thể thay đổi, tùy theo tuổi tác, màu da chúng ta, chúng ta có thường ra nắng không, và hiện đang có bệnh nào gây cản trở cho việc tạo sinh tố D. Sự sản xuất sinh tố D từ da giảm theo tuổi tác. Để có đủ sinh tốt D, người có da màu sậm cần ra nắng nhiều hơn so với người có nước da màu lạt, nhất là trong những tháng mùa đông mặt trời giậy muộn và đi ngủ sớm.
Nguồn sinh tố D quan trọng khác là từ thực phẩm, như sữa bò, cá nhiều mỡ, dầu cá, trứng. Ở Mỹ, sữa bò là loại thực phẩm chứa nhiều sinh tố D nhất, mỗi tách sữa 8 oz chứa đến 100 đơn vị (international unit) sinh tố D. Tại các nơi khác ngoài Mỹ, cereal và bánh mì thường cũng được người ta cho nhiều sinh tố D vào. Mặc dầu sinh tố D tìm thấy trong dầu cá, nhưng dầu cá lại thường chứa nhiều sinh tố A. Sinh tố A vào người chúng ta nhiều quá có thể gây tác dụng phụ, làm gãy xương và tổn thương gan.
Nguyên nhân khiến chúng ta thiếu sinh tố D
Nhiều nguyên nhân có thể khiến chúng ta không đủ sinh tố D trong người.
Trẻ em và các vị cao niên thường thiếu sinh tố D vì không dùng đủ những thực phẩm có nhiều sinh tố D. Sữa mẹ ít chứa sinh tố D, và hầu hết những loại sữa chế cho trẻ em dưới 1 tuổi cũng không có đủ sinh tố D. Các vị cao niên thường không ăn đủ những thực phẩm giầu sinh tố D, và nhiều khi dù có ăn đủ, sinh tố D từ thực phẩm ăn vô hấp thụ vào người cũng không còn được tốt như ở người trẻ.
Không ra nắng nhiều có thể khiến chúng ta thiếu sinh tố D, nhất là ở người có nước da màu sậm. Khi chúng ta lớn tuổi, da chúng ta lại mất dần khả năng chế tạo sinh tố D, thành ra, ở những thành phố miền Bắc nước Mỹ, vào mùa lạnh ít ánh nắng, da nhiều vị cao niên gần như ngừng hẳn việc tạo ra sinh tố D từ tháng 10 đến tháng 4. Những tháng mùa hè, việc dùng kem chống nắng (sunscreen) cũng cản trở việc tạo sinh tố D của da.
Một số bệnh đường ruột cản trở ruột hấp thu sinh tố D từ thực phẩm. Tương tự, các giải phẫu cắt bỏ một phần bao tử hay ruột non cũng có thể khiến lượng sinh tố D trong người chúng ta giảm đi, thử máu đo thấy thấp. Thí dụ giải phẫu thu nhỏ bao tử để chữa bệnh béo mập.
Trong cơ thể, sinh tố D do da tạo ra dưới ảnh hưởng của ánh nắng mặt trời, hoặc sinh tố D hấp thu qua ruột từ thực phẩm chúng ta ăn uống vào, cần phải được chuyển hóa sang dạng hoạt động mới làm được nhiệm vụ của nó. Sự chuyển hóa sang dạng hoạt động của sinh tố D này cần đến các diếu tố (enzymes) có trong gan và thận. Người mang bệnh gan hoặc thận kinh niên có thể thiếu sinh tố D dạng hoạt động vì trong cơ thể không có đủ các diếu tố cần thiết để chuyển hóa sinh tố D nguyên thủy sang dạng hoạt động. Hiếm hơn là những trường hợp bệnh di truyền khiến các diếu tố chuyển hóa này bị bất thường, không làm được công việc chuyển hóa sinh tố D nguyên thủy sang dạng hoạt động.
Hậu quả của thiếu sinh tố D
Cơ thể chúng ta nếu thiếu sinh tố D sẽ xảy ra nhiều chuyện.
Nếu sinh tố D thiếu nhiều trong cơ thể (vitamin Ddeficiency), các hậu quả quan trọng nhất là chất calcium hoặc chất phosphate sẽ xuống thấp trong máu, xảy ra bệnh xương mềm thời niên thiếu (rickets), bệnh xương mềm ở người lớn (osteomalacia). Tuy nhiên, những tình trạng nặng này ngày càng ít khi còn xảy ra vì rất nhiều thức ăn, nước uống nay được cho thêm vào chất sinh tố D.
Tuy nhiên những trường hợp thiếu sinh tố D nhẹ (vitamin D insufficiency) vẫn còn nhiều, và được định nghĩa như một tình trạng sinh tố D trong cơ thể ít hơn bình thường, song chúng ta không có triệu chứng gì cả. Tuy vậy, tình trạng này có thể khiến xương chúng ta mỏng đi (osteopenia) hoặc thậm chí rỗng (osteoporosis), chất calcium trong máu hơi hạ, chúng ta dễ té ngã, và có thể gãy xương; tất cả những điều này ảnh hưởng không ít đến phẩm chất cuộc sống của chúng ta.
Vì thế, nhận diện được và chữa những tình trạng thiếu sinh tố D, nặng hay nhẹ, chúng ta sẽ bảo vệ được xương, duy trì sức mạnh của xương. Không những thế, sự chữa trị còn có thể tăng cường việc hoạt động của nhiều hệ thống khác trong cơ thể, như các bắp thịt, hệ thống miễn nhiễm (giúp cơ thể chống các bệnh nhiễm trùng), hệ thống tim mạch, mặc dù những điều này chưa được biết rõ cho lắm, và còn cần thêm những khảo cứu để minh chứng.
Bài kỳ sau, chúng ta sẽ tìm hiểu cách định ra bệnh thiếu sinh tố D, sự chữa trị và đề phòng tình trạng này.