NHỮNG VĂN NGHỆ SĨ
QUẢNG NAM TIẾP TỤC SINH
HOẠT SAU 1975 Ở HẢI NGOẠI
PHAN XUÂN SINH
Sau năm 75, cùng chung với số phận văn nghệ sĩ Miền Nam, các sinh hoạt văn nghệ của văn nghệ sĩ Quảng Nam Đà Nẵng đều bị tê liệt trong hai lãnh vực trình diễn cũng như cầm bút. Phần đông các anh chị phải đổi nghề, sáng tác chỉ cho mình và bạn bè đọc chơi trong lén lút. Hay hát hò nho nhỏ trên bàn nhậu để năm bảy người thưởng thức. Trong thập niên 90, tình hình văn nghệ khấm khá hơn chút đỉnh, nhưng số người cầm bút cũ vẫn ít thấy xuất hiện trên báo chí. Không khí vẫn âm thầm và lặng lẽ. Vì trong tay chúng tôi không có tài liệu chính xác những người cầm bút gốc Quảng Nam trong nước, nên chúng tôi không thống kê được trong buổi nói chuyện hôm nay.
Ngược lại tại Hải Ngoại, các sinh hoạt của người Quảng rầm rộ và sống động hơn, các Hội Đồng Hương Quảng Nam khắp nơi lớn mạnh, các tờ Đặc san được ra đời quy tụ một lực lượng cầm bút gốc Quảng đáng kể. Chúng ta cũng phải tri ân các Hội Đồng Hương: Seatle, Dallas, Houston, San Jose, Santa Ana, Atlanta, Boston v.v… những tờ báo từ nội dung đến hình thức mang một nét đặc thù của dân Quảng. Cho chúng ta sống lại trên mảnh đất của quê nhà, hưởng những mùi hương quen thuộc mà chúng ta đã từ bỏ. Nhớ lại những vĩ nhân, những anh hùng làm rạng danh quê hương. Song song với các tờ đặc san này, Nhà thơ Thái Tú Hạp mỗi năm quy tụ một ê kíp rộng lớn những người cầm bút gốc Quảng trong tập Đặc san Quảng Đà của ông, đặc san nầy đồ sộ và đa dạng, dù ít dù nhiều ta cũng phải công nhận sự đóng góp của ông trong lãnh vực văn học Quảng Đà tại hải ngoại thật đáng kể.
Về các Webside Quảng Nam Đà Nẵng, phục vụ người đọc, cung cấp các tài liệu, trong đó có Xứ Quảng, Quảng Đà, Phan Chu Trinh, College Bascal. Nhưng tài liệu nhiều nhất vẫn là Xứ Quảng được một ban kỹ thuật tận tình chăm sóc hằng ngày. Những tin tức liên quan bà con mình ở quê nhà hoặc tại hải ngoại đều được đưa lên nhanh chóng, hiện thời gần hằng trăm ngàn người vào web này thăm viếng.
Về cá nhân, những người Quảng Nam trẻ tuổi thành công trong hoạt động văn học, người nỗi bậc hơn cả trong lãnh vực nầy tại hải ngoại là nhà Phê Bình văn học Nguyễn Hưng Quốc. Chúng ta xem Nguyễn Hưng Quốc như là một hiện tượng. Dù có thể chúng ta không đồng ý trong một vài lãnh vực mà Nguyễn Hưng Quốc trình bày trong tác phẩm, nhưng trong cách viết, cách lý luận thật sắc bén cho thấy Nguyễn Hưng Quốc là một người rất tài hoa, anh hiện đang sống tại Úc. Có một điều lạ là người Quảng chúng ta, có một sự ngẫu nhiên mà trung hợp kỳ lạ là cứ một chu kỳ 30 năm lại xuất hiện một nhà phê bình băn học lỗi lạc. Trong thập niên 30, chúng ta có Phan Khôi làm mưa làm gió trên văn đàn thuở ấy, được người đời mệnh danh là Ngự Sử của văn đàn. Thập niên 60 chúng ta có Đặng Tiến , lẫy long trong văn đàn của Miền Nam và thập niên 90 tới nay tại hải ngoại chúng ta có Nguyễn Hưng Quốc, xuất sắc trên văn đàn hải ngoại. Về nhà văn trẻ tuổi nổi tiếng chúng ta có Hoàng Nga ở Đức, người được nhà văn Võ Phiến hết lời ca tụng. Nhà văn Phùng Nguyễn hiện ở Cali có một giai đoạn làm Chủ Bút tờ Hợp Lưu. Nhà thơ Đặng Hiền, Nguyễn Nam An, ở Cali .Trần Thái Vân ở North Carolina, Thường Quán ở Úc, những nhà thơ trẻ nầy đã vững vàng trên các tờ báo văn học hàng đầu tại hải ngoại. Và người hàng xóm của tôi ở Massachusetts Nhà Thơ Trần Trung Đạo người được mệnh danh là Nhà thơ của Quần chúng, thơ của anh chiếm ngự hầu hết trong lòng người đọc. Anh đã thành công ngay tập thơ đầu tay “Đổi cả thiên thu tiếng mẹ cười”. Thơ của Trần Trung Đạo rất quen thuộc, rất chí tình nên người Quảng Nam nào cũng thuộc một vài câu thơ của anh.
Những nhà thơ gốc Quảng thành công trước năm 75 iện đang sống tại hải ngoại, chúng ta có Luân Hoán ở anada vẫn sung sức, thỉnh thoảng anh vẫn có bài trên ác tạp chí văn học, các đặc san Quảng Đà. Thơ anh vẫn ậm đà vẫn dí dỏm. Hoàng Lộc ở Tennessee muôn đời
vẫn nổi tiếng thơ tình, thơ tình của một người bước ra ngoài tuổi trung niên nó vừa lãng mạng sâu sắc, vừa tiềm ẩn một triết lý nhân sinh. Năm 1999 anh ra đời thi tập "Qua mấy trời sương mưa" và anh đang chuẩn bị ra đời tiếp một thi tập trong nay mai. Đánh dấu những tháng năm sống trên đất Mỹ. Thành Tôn ở Cali một người mẫu mực, anh chị em văn nghệ chúng tôi rất kính nể trong thơ cũng như cách sông ngoài đời của anh. Vì sức khỏe, vì bận rộn công việc anh bớt làm thơ, đó cũng là một thiệt thòi cho người đọc. Nhà thơ Triều Hoa Đại ở Forida, vừa làm thơ mà cũng vừa là người phỏng vấn các người làm văn học hải ngoại, những câu hỏi của anh khai phá cho người đọc biết tường tận những khúc mắc, suy tư, đường hướng tác giả đang và sẽ đi. Nhà thơ Thái Tú Hạp ở Califoria chủ nhiệm tuần báo Saigon Times, thơ anh vẫn hiền hòa, vẫn gắn bó thủy chung với quê nhà. Vương Trùng Dương tức là Trần Lư Nguyên Khanh vẫn sung sức tả xung hữu đột trong ngành báo chí. Đó là những người tôi thân quen. Ngoài ra chúng ta còn có các nhà thơ, nhà văn, nhà nghiên cứu văn học, nhạc sĩ, họa sĩ, nhà báo v.v... một thời chiếm ngự cảm tình hầu hết mọi người trên văn đàn Miền Nam, góp sức tạo nên nền văn học mới mẻ, nền văn học thời chiến mà chúng ta rất tự hào. Hiện thời đang có mặt tại hải ngoại: Cung Diễm, Du Miên, Duy Lam, Duy Xuyên, Đặng Tiến, Đỗ Kim Bảng, Hà Quốc Huy, Hồ Thành Đức - Bé Ký, Lê Đình Phạm Phú, Lê Bá Năng, Lê Trọng Nguyễn, Lôi Tam, Nguyễn Thùy, Nguyễn Đình Tuyến, Nguyễn Đông Giang, Nhật Ngân, Phan Ngô, Phạm Phú Minh, Phan Nhật Nam, Phan Vỹ, Thái Tú Hạp, Trần Công Nghị, Trần Yên Hòa, Triều Hoa Đại, Thuận Xuyên, Võ Đại Tôn ,Vũ Ký, Vũ Hối. (Vì không có tài liệu chính xác, chúng tôi chỉ nhớ lại, thành thử rất nhiều thiếu sót, mong quý vị lượng tình tha thứ). Ngoài ra chúng ta còn thấy một lực lượng cầm bút hùng mạnh có nhiều người đang nổi tiếng tại hải ngoại, hoặc có những tác phẩm, hoặc thỉnh thoảng chúng ta bắt gặp trên báo chí: Bích Xuân, Ái Cầm, Dư Mỹ, Đỗ Thu Tịnh, Khánh Trường, Hà Kỳ Lam, Hoa Hoàng Lan, Hoàng Huy Khánh, Hoàng Đình Nam, Hoàng Kim Chi, Hồ Tuấn Nhã, Huỳnh Nhâm, Hương Nhân, La Vĩnh Lương, Lê Văn Bá, Lê Phú Nhận, Lê Vũ Cứ, Lý Trường Trân, Lưu Nguyễn, Mạc Phương Đình, Nguyễn Phán, Nguyễn Chí Thiệp, Nguyễn Hữu Hoạt, Nguyễn Thanh Huy, Nguyễn Quý Đại, Nguyễn Văn Thành, Phạm Cây Trâm, Phùng Minh Tiến, Thái Tú Hòa, Thanh Hữu Huyền, Thích Như Điển, Trần Gia Phụng, Trân Sa, Trần Thế Phong, Trần Lộc, Từ Đà Thành, Trung Nhân, Trần Ý Vân, Trần Quảng Nam, Võ Văn Lượng, Võ Đình Tuyết, Võ Thu Tịnh, Vô Tình, Vũ Gia Sắc, Vương Ngọc Long, Vũ Đình Trường, Ý Nga, xuyên Trà (Danh sách này rất nhiều thiếu sót, có những người viết trước năm 75 nhưng chúng tôi không rõ, còn nhiều nữa nhưng vì chúng tôi không rõ lý lịch thành thử chúng tôi không xếp vào bản này, xin quý vị lượng tình tha thứ).
Nhà văn Nguyễn Mộng Giác cho tôi biết hiện thời trong nước ngành báo chí tại Sài Gòn, trong đó có các tờ báo hàng đầu phần đông người Quảng Nam nắm giữ. Như vậy chúng ta khẳng định, chúng ta thiếu ăn, thiếu mặc, chúng ta có thể đói quanh năm nhưng chúng ta không thiếu chữ nghĩa. Bởi tinh thần hiếu học, óc sáng tạo, tìm tòi nên người Quảng Nam luôn luôn đi đầu trong các lãnh vực. Ngành báo chí trong thời kỳ phôi thai
chúng ta có Huỳnh Thúc Kháng, Phan Khôi. Ngành xuất bản, cách mạng làm trong sáng tiếng Việt, cách mạng trong cách viết, chúng ta có anh em Nhà văn Nhất Linh (dòng họ Nguyễn Tường ở Hội An). Ông bà chúng ta thường nói đùa với nhau: "Đất Quảng Nam nhân tài mọc nhiều quá nên lúa mọc không nổi”.
Vì bận rộn nhiều trong mưu sinh, vì tài liệu không đủ cho nên bài viết này rất nhiều thiếu sót, một số tên tuổi tiếng tăm nhưng vì không xác minh được rõ ràng nên chúng tôi không liệt kê trong bài này. Luôn đây chúng tôi cám ơn Nhà Thơ Luân Hoán, anh chị em trong Xuquang.com, cung cấp cho chúng tôi các tài liệu quý báu. Một lần nữa có điều gì sơ suất, kính xin quý vị lượng tình tha thứ.