KHỔ VÌ... THƠ
CAO MỴ NHÂN
Có lắm khi tôi ngại phải suy nghĩ tiếp và liên tưởng đến một vài quý vị bạn thân tôi… Và như thế là không phải, vì nếu bạn thân của ta, thì thà nghe ta nói, hơn là để thiên hạ đóng góp ý kiến, bấy giờ thì chẳng còn là dựng với xây, mà ta sẽ mang cái lỗi đại loại thế này:
- Tại sao bạn biết mà không nói cho tôi hay?
Nhưng quý vị ấy có chịu nghe, hoặc chấp nhận cái điều góp ý của bạn bao giờ đâu, cứ khăng khăng hùng biện về cái tôi vô cùng chính xác chứ. Bà bạn thi sĩ lớn hơn tôi gần một giáp được tiếng là bạc chân tu từ nhiều năm nay, mỗi lần in một tập thơ mới, lại tự giải bày:
- Mình có muốn in đâu, tại tụi con mình chung góp tiền và khuyến khích mẹ, nên ra thêm tập nữa, vì sức khỏe sẽ hư hao, mai mốt có muốn in cũng chẳng được.
Thực sự tôi ngạc nhiên lắm, nỗi khó khăn với một văn nghệ sĩ nghèo xưa nay, có lẽ chẳng phải sức khỏe, mà là tiền bạc thôi. Sức khỏe có hư hao, con cái nếu thương bậc sinh thành vốn ưa thích văn hóa, văn chương, văn nghệ… thì con cháu sẽ tiếp tục trình làng tác phẩm của bậc sinh thành mình, nếu có phương tiện.
Nữ sĩ đương nêu, có lần giận mất từ bi, lử xả, ấy là bà đã quá bực bội về một nhân vật cũng chân tu như bà, cầm nhầm danh tác và nội dung bài thơ khá trữ đạo, không phải trữ tình như đa phần các bài thơ tình lâm ly của các tác giả mà tên tuổi và thơ ca đẫm ướt tình yêu, tình ái như Phạm Duy, Vũ Thành An, Từ Công Phụng… một thời!
Tôi viết một thời, vì dù cho quý vị có nổi tiếng tới đâu, cũng chỉ có một thời thực sự của mình, còn các thời khác chỉ thấp thoáng, để cho đời đỡ quên ta thôi!
Thế thì vị nữ sĩ, mà từ thủa xa xưa, đã luôn được quý vị chư tôn đức nể trọng, vì chất thơ cứ thoang thoảng hương trầm, đã khó chịu bởi một niên trưởng tuổi tác hơn là tài năng, đã đề nghị sửa ý thơ và vài ba chữ, thoạt thì đối thoại còn còn phong, hoa, tuyết, nguyệt… Sau sự bực tức về “văn mình”, đã khiến bà tranh luận đến quên điều bảy bước thành thơ, và rút lại còn 2 tiếng “thôi, Sao (Xao)”, khiến thi sĩ Tàu Giả Đảo cũng phải nghiêng mình.
Chao ôi, có lẽ trên đời này, dù đã qua thiên niên kỷ đệ tam, và thời đại của điện toán tinh xảo, văn minh… Các cuộc chiến tranh vì danh dự, vì vật chất như xăng dầu để chạy xe, hay thực tế hơn là vì nạn nhân mãn bành chướng, thiên hạ cảm thấy chết đói đến nơi(!) cũng không trầm trọng, nan giải bằng ai đó lỡ sửa thơ của một thi sĩ tên tuổi bạn ạ.
Kết quả là sự vẫn được gọi an nhiên, tự tại hay thân tâm an lạc, chỉ được diễn tả trong các bài giảng ở chùa thôi, còn cái tôi vẫn nguyên vẹn hình hài trước đấng tối cao, để nói lên tinh thần độc lập của mỗi tư duy do thượng đế an bài và khuyên bảo, như một lập luận bất biến rằng:
- Vạn vật dưới thế gian, phải giữ nguyên vẹn bản thân và bản thể do đấng tạo hóa đã nhào nặn ra, nghĩa là, loài người thí dụ biết và làm thơ, còn loài xà thì ưu tiên được lột xác, để còn trẻ mãi không già, hầu ngăn chặn tội ác ở vườn địa đàng.
Tôi sợ quá, mỗi lần phải đứng cô đơn trước một cửa biển nhìn ra khơi, và cơn giông đổ ập đến, con người thật bé nhỏ, yếu đuối hơn con sâu, nhưng lại mạnh hơn tất cả, vì ý chí và lòng bền bỉ đòi cho ra lẽ sinh tồn.
- Bởi vì chúng ta phải biết cái gì của ta, và cái gì của người, song cũng lạ, có những cái và những điều nghịch lý, là khó thấy được đoàn hậu duệ của các bậc thiên tài, để chứng minh câu “con nhà nông, không giống lông cũng giống cánh”.
Và nếu đoàn hậu duệ của các bậc thiên tài, có nổi lên như vũ bão, thì cũng là lẽ tự nhiên, vì nói theo xưa: con vua thì lại làm vua, con thầy chùa lại quét lá đa. Hay nói theo khoa học tự nhiên “den” truyền thống vậy.
Mà hậu duệ nổi danh theo các bậc sinh thành quyến thuộc cũng phải đạo đời thôi, chẳng ai dám kèn cựa, còn cho là kế thừa truyền thống nữa.
Sau 12 năm tù cải tạo ở trại tập trung ngoài Bắc, 2 nhà Quân Đội Duy Lam và Nguyễn Hữu Nhật trở về thành phố Saigon, nhân kỷ niệm ngày Quân Lực 19/6 năm 1988 của đại tộc Kaki, tôi cố sắp xếp một buổi cho nhị vị văn sĩ nêu trên gặp nhau ở các gác chuông chùa Vĩnh Nghiêm, để hàn huyên một vài tâm sự.
Nguyễn Hữu Nhật có khả năng vừa viết văn, vừa làm thơ, vừa vẽ v.v… như đa số văn thi sĩ VN ở quốc nội, cũng như hải ngoại, bởi vì dân tộc VN thường không thích đơn điệu, ai cũng thích đa năng, đa hiệu, như hiện nay, vốn đã làm bác sĩ rồi, cảm thấy chưa đủ khuếch tận tư duy, còn cần thêm các chức vị khác như ca sĩ, thi, văn sĩ… xốc nổi hơn nữa, thì phải đảm nhiệm vai trò M.C. mới là dấn thân vì đại nghĩa phục vụ nhân dân, quần chúng.
Nhân chuyện bà chị thơ, tôi đã lan man đưa quý vị đi quá xa mục đích trình bày, song le, vẫn chỉ là bàn về danh nghĩa tiểu ngã, hay cái tôi đáng ca ngợi, không phải đáng ghét đâu. Chúa Ngôi Hai và Đức Phật đều tán thành mọi sự đều ở trong ta, bản thân bản thể làm nên tất cả, khi nhà văn, thơ, họa sĩ… phát biểu:
- Anh em nhà văn Duy Lam, Thế Uyên đều chỉ viết truyện ngắn mà nổi tiếng.
Với tôi, có thể là không công phu lắm chẳng hạn. Nhưng nay, thi sĩ vô thần, vô sản đã thốt: “bàn tay làm nên tất cả” (Tố Hữu), thì, từ khi qua Huê Kỳ Thế Uyên đã viết hàng loạt truyện dài, Duy Lam làm thơ, vẽ, còn dạy khí công Yoga nữa.
Thành ra, không có sự độc quyền cho riêng ai, thi sĩ chỉ được làm thơ, nếu phát triển thêm ngành, nghề khác càng dung, giãn đáng ngợi ca.
Tất nhiên, vẫn trong khuôn khổ… Tư duy ta, tức là Thơ ta sao thì xin để vậy, chớ có sửa đó mà.
Thành ra, lớp tài hoa sau cuộc chiến đã tràn ngập từ quê hương ra hải ngoại, và từ hải ngoại về quê hương, để đưa đến một kết luận là, dân VN vừa được thống kê, đã lên tới 88 triệu dân. Nên, tổng số thi sĩ trong và ngoài nước là năm mươi triệu lẻ ba mươi lăm thi sĩ (50.000.035 thi sĩ), theo nhận định xưa nay, mỗi người VN là một thi sĩ nếu nói về Thơ, và mỗi người VN là một nhà lãnh đạo, nếu nói về chính trị, chính khách.
Hỏi số 35 thi sĩ lẻ kia là thế nào? Xin thưa, chính là các vị thi sĩ tài danh, đã được bạn bè và môn phái tôn phong thi vương, thi bá như trước 1975, khách yêu thơ tôn sùng cụ Vũ Hoàng Chương qua ngôn từ thi đế, còn cái tôi đáng ghét này, tôn nhà thơ Cung Trầm Tưởng sao đêm thơ ở đông, tây Bá Linh khi hợp nhất là thi bá.
Cho nên, đôi khi không phải chính các thi sĩ tự cao, tự đại, mà độc giả thơ, ái hữu thơ, và bạn bè thi sĩ đã quá đà ngôn ngữ khen, chê đó thôi. Nhà thơ chả bao giờ có lỗi, vì nhà thơ sống với mây bay, gió thổi, có giành giật của ai miếng cơm, manh áo, tiền tài, địa vị bao giờ, nhưng nhà thơ không thích ai giành giật hoán đổi chữ nghĩa của mình.
Mùa thu năm 2002 tôi lên Minnesota ra mắt 2 tập thơ Đưa Người Tình Đi Tu và Lãng Đãng Vào Thu, mời được gần như đủ mặt quý thi sĩ lão tuế và thiếu niên, chỉ thiếu một vị, vị mà các đài phát thanh tự do trên thế giới, loan tin khi thi sĩ mãn phần: Thanh Tâm Tuyền, nhà thơ quan trọng của Việt Nam.
Tôi nghĩ có lẽ “thế giới” muốn nói thi sĩ Thanh Tâm Tuyền là nhà thơ danh tiếng, lừng lẫy tiếng tăm, rất nổi tiếng, hay đại thi sĩ, chứ quan trọng có vẻ… chính trị quá.
Song, tôi quá phục thi sĩ Thanh Tâm Tuyền vì phẩm chất nghệ sĩ mô phạm của ông, qua cuộc đối thoại với giáo sư Pháp Văn Nguyễn Ngọc Diễm, bạn thân thi sĩ ở Minnesota năm ấy.
Giáo sư Nguyễn Ngọc Diễm hỏi tôi có biết nhà thơ Mạc Ly Hương không? Tôi mỉm cười:
- “Ông ta là nhà báo chứ” Vì Mạc Ly Hương là chủ tờ báo Tinh Hoa ở tiểu bang Minnesota.
Giáo sư Nguyễn Ngọc Diễm nhẹ nhàng nói:
- Thanh Tâm Tuyền thường giữ thái độ yên lặng trước mỗi nhà thơ dù quen hay không.
Có nghĩa là thi sĩ Thanh Tâm Tuyền quá nổi tiếng, mà chưa hề… chê thơ ai bao giờ.
Điều này đã khiến tôi cần phải… lắng lòng hơn nữa, và bà bạn thi sĩ lớn của tôi tức bực vì niên trưởng muốn sửa thơ, cũng có nghĩa không khen thơ vậy.
Hawthorne 10-5-2008
CAO MỴ NHÂN