ĐỌC VỀ NƠI MÙ SƯƠNG
CỦA TRẦN QUANG THIỆU
NGHĨ VỀ DÒNG VĂN HẢI NGOẠI
CAO MỴ NHÂN
Thập niên cuối thế kỷ 20 - Tôi như đa số sĩ quan đi tù cải tạo về, được qua Mỹ theo chương trình HO, bấy giờ đang ở trong, ngoài ngưỡng cửa tri thiên mệnh, nhưng hầu hết đều hăm hở đón chờ cuộc đổi đời lần thứ 2, là từ VIỆT NAM sang tái định cư ở Hoa Kỳ, để có thể làm một cái gì đó, hay làm lại cuộc đời lỡ dở kể từ 30-4-1975.
Vốn những người như tôi, trước 30-4-1975 đó, có chút khả năng viết lách, thì nghĩ là thời gian trước 1975, bận rộn công tác triền miên, không có thời gian sáng tác nhiều, thì nay định cư yên ổn ở Hoa Kỳ, hay bất cứ nơi nào trên thế giới, sẽ có dịp viết thả ga, mục đích là giải tỏa những ý tưởng tồn đọng trong đầu óc, hơn để được làm văn, thi sĩ, thậm chí làm nhà báo cho có vẻ thức thời, và biết đâu tìm ra một lẽ sống mới mẻ hơn thủa còn bươn chải trên những ngã đường quê hương đầy lửa đạn vừa qua.
Thế nên, lúc đó, khoảng những năm đầu thập niên 90, thế kỷ trước, tôi được ông bà bạn thơ THÁI TÚ HẠP và ÁI CẦM có nhã ý dành cho tôi trang trải tâm tư tình cảm nơi một mục thuộc tuần báo SAIGON TIMES của đôi bạn thân ấy.
Tất nhiên, tôi mừng qúa rồi, tha hồ viết, tha hồ kể, rất mau chóng những bài viết mang tên CHỐN BỤI HỒNG đã tác động một cách vui vẻ và thiết thực, về nhu cầu tinh thần chung dung cho giới bạn bè và phần nào đồng hương mới rời xa đất nước.
Cùng thời điểm đó, VĂN BÚT VIỆT NAM HẢI NGOẠI do nhà thơ VIÊN LINH giữ chức chủ tịch, cũng luôn khuyến khích và tổ chức những buổi thuyết trình về các đề tài thơ văn của các văn nghệ sĩ gốc quân nhân thuộc QUÂN LỰC VIỆT NAM CỘNG HÒA bị Cộng Sản bắt đi tù cải tạo, rồi ra trại, xong qua Mỹ theo diện HO, để phổ biến đều khắp các giới người VIỆT NAM tỵ nạn ở Hoa Kỳ cùng các quốc gia khác nói chung, ở thủ đô tỵ nạn BOLSA nói riêng, chúng tôi gồm những người HO nêu trên, đã vô hình trung tạo thành một DÒNG VĂN CHƯƠNG TRONG TÙ, mà nhạc sĩ NGUYỄN HIỀN bấy giờ bất giác phong tặng, khi cố nhạc sĩ đàm đạo với nhà văn DUY LAM tại một buổi họp VĂN BÚT.
Sau đó, chúng tôi cứ tự lập thành nhóm đi các nơi nói chuyện về... Văn chương trong tù, với sự tham dự của một số vị đã ít nhiều trải qua những năm tù đầy ở các trại tù cải tạo của Cộng Sản Việt Nam, như: Nhà báo NHƯ PHONG LÊ VĂN TIẾN, giáo sư NGUYỄN SỸ TẾ, nhà văn DUY LAM, nhà thơ HÀ THƯỢNG NHÂN, nhạc sĩ VŨ ĐỨC NGHIÊM, nhạc sĩ NGHIÊM PHÚ PHÁT v.v...
Riêng buổi trình bày về DÒNG THƠ TRONG TÙ do VIỆT BÁO DENVER tổ chức ở PHÒNG HỘI CỘNG ĐỒNG NGƯỜI VIỆT Ở DENVER vào cuối tháng 5 năm 1996, thì chỉ có mình tôi... thuyết trình, vì buổi đó nhân dịp tôi đi ra mắt sách, cuốn Văn tạp ghi CHỐN BỤI HỒNG 1, vừa được nhà xuất bản SÔNG THU của thi sĩ THÁI TÚ HẠP in ấn và phát hành, song toàn chương trình vẫn là nói chuyện về DÒNG THƠ TRONG TÙ đến nỗi vị nhân sĩ NGUYỄN QUANG XĨ ở DENVER đã phải hỏi:
- Cô vốn là nhà thơ, lại tới nói chuyện về một DÒNG THƠ TRONG TÙ, sao không mang thơ lên giới thiệu, mà ra mắt tập chuyện này, dù chúng tôi vẫn ủng hộ.
Buổi đó tôi phân phối hết 120 cuốn CHỐN BỤI HỒNG của tôi, đồng thời còn hứa với quý vị là sẽ xuất bản thơ, và mong thơ của bạn bè đi "Sơn bắc mãi thơ" nữa.
Nhắc lại chuyện trên, để tôi có dịp giới thiệu với quý vị, một cuốn sách lạ, một cuốn sách trọng tâm viết bằng VIỆT NGỮ thôi, nhưng từ cách mô tả hình thức đến giãi bày nội dung, đều không giống các cuốn thơ, văn, mà hiện nay vẫn được các tác giả ở hải ngoại phát hành.
Đã gọi là CUỐN SÁCH, thì nó, cuốn sách cũng phải có bìa, có in ấn hình ảnh và chứa đựng những dòng chữ, như các cuốn văn, thơ khác vậy.
Nhưng, mới chỉ đọc 2 truyện ngắn đầu tiên, và cuối cùng, tôi đã tạm đặt nó xuống bàn, đi lục các số phone bạn bè, để hỏi thăm điện thoại tác giả, rồi... hăm hở, thoải mái tự đọc những suy nghĩ của mình cho tác giả nghe, một cách rất vui vẻ và lạc quan.
Tôi nói với tác giả rằng:
Từ lâu tôi muốn được thấy và dọc một cuốn sách đúng nghĩa là DÒNG VĂN HẢI NGOẠI.
Bởi vì theo tôi, văn chương hải ngoại, kể từ sau 30-4-1975, của những người VIỆT NAM lưu lạc, không phải là những tác phẩm của các nhà văn, thơ đã viết từ trong nước trước 1975, rồi giờ viết thêm ở hải ngoại lại càng không phải là những cuốn sách của các nhà văn, thơ mới thực sự viết khi họ ở hải ngoại, sau 1975, nhưng suy nghĩ tiết tấu và lời văn lập lại diện mạo văn thơ miền Nam trước 1975.
Mà, phải là dòng văn chương khởi sự từ phía ngoài 2 môi trường nêu trên.
Tôi không nghĩ đến sự việc các nhà văn trẻ VN ở hải ngoại phải viết những cuốn sách thơ hay văn toàn vằng ngoại ngữ. Cũng không nghĩ là các nhà văn khởi sự viết ở ngoài quê hương, bất cứ tuổi nào với những... phá thể, phá cách, hoặc phái đi những nền, những nếp cũ, để phát sinh ra một dòng văn thơ gì đó, đôi khi làm mất lòng người cũ, và người mới thì.. ngại ngần, do dự bước chân vào.
Vậy thì cuốn sách tôi sắp kể với quý vị đây, là cuốn gì, của ai, như thế nào, để tôi háo hức bảo nó là mẫu mã thử, của một DÒNG VĂN HẢI NGOẠI ?
Tôi nói tiếp với tác giả:
- Tôi nhận được cuốn sách hôm qua. Nhìn qua một lượt, tôi chịu khó mở từng trang, xem từng dòng, đọc 2 truyện đầu và cuối, rồi quyết định tìm số phone tác giả, để bày tỏ ý nghĩ, chứ không phải là góp ý đâu.
Cuốn sách từ trình bày đến chuyển tải ý tưởng và lời văn rất... sòng phẳng, phải không chú ?
Bìa trước: Tên sách VỀ NƠI MÙ SƯƠNG, rồi dòng chữ nhỏ bên dưới: Tuyển tập truyện ngắn.
Tới tấm hình cỡ 9 x 12 cm, bóng một thanh niên trên nền đen, nhìn ra đại dương nổi sóng mầu chiều tối, nhưng mặt trời vàng lại rớt nguyên hình trên sóng nước bập bềnh.
Tên tác giả: TRẦN QUANG THIỆU, rồi dòng chữ nhỏ bên dưới: Vinasoft-2007.
Bìa sau: ghi lại tên sách VỀ NƠI MÙ SƯƠNG, tôi đếm đúng 10 dòng chữ nhỏ, nghiêng, giới thiệu.
Ký tên: (Chữ rất nhỏ) nhà văn PHAN LẠC TIẾP.
Không ghi giá ấn phí.
Bên trong: Lập lại như vậy, và những dòng số cần thiết bằng Anh ngữ và tác quyền, đăng bộ thư tịch HOA KỲ, địa chỉ liên lạc Vinasoft và cuối cùng là email, website, thêm cái tên tác giả. Vẽ bìa: họa sĩ BÙI QUANG THẮNG, rồi hết. Không tiểu sử, hình ảnh tác giả. Không tựa, không Bạt, tổng cộng 11 truyện ngắn và 4 tùy bút.
Tuy nhiên, đó là kết cấu tuyển tập VỀ NƠI MÙ SƯƠNG của TRẦN QUAN THIỆU, còn nội dung thì sao?
Chẳng lẽ cũng bày ra như hình thức, từng dòng viết dở dang, rồi ai muốn hiểu như thế nào tùy ý, kiểu: làm như vậy đấy, tôi nghĩ vậy đấy.
Không, thưa một trăm lần không. Với tậm sự tình cảm rất trẻ của tác giả TRẦN QUANG THIỆU đã ngoài 60 tuổi đời rồi, căn cứ các vai "TÔI" của tác giả trong truyện, rồi được giới thiệu sau, thì lối viết thật khác xa.
Như vậy, Văn không cần thiết phải là NGƯỜI. Song le, NGƯỜI có thể gởi gấm chút gì nơi VĂN - Để gọi là nhờ Văn tải đạo như phương ngôn: "Văn dĩ tải đạo" lâu nay thường được nhắc nhở.
Tác giả tâm tình: truyện thì hầu như hư cấu, nhưng tâm tình thì muốn bày tỏ cái ý đã suy tư từ 20 năm nay. Viết bằng computer thì nhanh rồi, nhưng điều suy gẫm mới là chính.
Tôi nói thêm với tác giả, mỗi lần sang một truyện khác, hoặc vừa đọc xong một truyện, tôi đọc lại những dòng giới thiệu của nhà văn PHAN LẠC TIẾP, quả là truyện vui vẻ, tươi mát và có hậu, toàn bộ mang ý hướng dựng xây.
Cứ xem như, một cây bút trẻ, vì mới xuất hiện, cho dẫu không tự giới thiệu bằng cả một tiểu sử với những diễn tiến cuộc đời như một sự nghiệp, kèm thêm hình ảnh để thuyết minh "cái tôi" như hầu hết các tác giả, thì nhà văn hải ngoại đúng nghĩa này, bắt đầu hiện diện trong đoàn ngữ nhà văn hải ngoại kể từ VỀ NƠI MÙ SƯƠNG với chỉ mục đích: hãy nhìn cuộc đời qua những khía cạnh đẹp, để yêu thương đời, yêu thương người.
Những nhân vật trẻ trong tuyển tập VỀ NƠI MÙ SƯƠNG của TRẦN QUANG THIỆU không tuyệt vọng, buồn chán, phá phách, hận thù v.v... mà chứa chan tình ý dân tộc, tính cách văn hóa tưởng đã mất sau nhiều thay đổi không gian, thời gian, vẫn tồn tại được nỗi niềm muốn tìm kiếm cái hồn nước, hồn thiêng sông núi một cách trẻ trung.
Độc giả thoạt để mắt ngó vào tuyển tập VỀ NƠI MÙ SƯƠNG, ngỡ sẽ bắt gặp nhiều chắp và lai căng, nhưng kết cuộc vẫn là bằng cách nào đó, trong tầm tay mỗi người cố gắng dựng xây cho non sông, tổ quốc, cho quê hương, cho dân tộc, cho cả những người... nước ngoài, đều thắm thiết tình người, niềm tin và tự tin từ trái tim lành, từ khả năng tối thiểu để vươn lên, vượt xa...
Thực lòng tôi nghĩ đó là... DÒNG VĂN HẢI NGOẠI.
CAO MỴ NHÂN
Hawthorne 20-10-2007