TRÀ THÁNG TƯ
Nhà văn uống trà, để thưởng thức văn tài của thiên hạ, hay của chính mình trong khi sáng tác, sau khi hoàn tất công việc gọi là viết lách, thì đã đành xưa nay rồi.
Nhà văn uống trà, để ngẫm nghĩ đường đi, nước bước, tiến thoái, hay để biễu lộ nỗi bực dọc, căm tức, tiếc nuối sự sơ hở, làm hụt thế cờ chiến thắng, thì cũng đã đành từ cổ chí kim rồi.
Nhà chính trị uống trà, để mưu toan cơ sự, áp dụng bài bản hơn thua, để tán thưởng tài kinh bang, tế thế, để thỏa mãn lòng tự tôn, để an ủi thời vận vv... và vv... thì lại càng đã đành từ đông, tây qua nam, bắc, nào có mới lại gì đâu.
Nhà buôn uống trà, thái độ hội ẩm đối ẩm, hay có lúc độc ẩm, nhưng không toát ra được nét đẹp của việc dùng trà, mà chỉ là một cách giải khát, một phương tiện bắt buộc để giao hảo, mua bán, chỉ là lẽ tất nhiên, bình thường như ai nấy mà thôi.
Tất nhiên còn nhiều nhà khác uống trà, nhà giáo, nhà báo, nhà ngoại giao, các thứ nhà linh tinh mà không cần thiết phải quy kết vào một phong cách chung, chẳng hạn.
Thế thì hôm nay, trong cái tháng 4 đầy ẩn ức, u buồn và lạc lõng cho từng phần thiên hạ uống trà. Tôi xin tạm đặt cho một nhà chung với đa số tù nhân chính trị nơi các trại tù cải tạo của Cộng Sản Việt Nam sau 30-4-1975, nhà tù uống trà.
Đề cập tới nhà tù chung, mà mỗi cá nhân uống trà thế nào.
Với trại tù nữ của... chúng tôi năm ấy. Kể từ giữa năm 1975 tới tháng ngày chấm dứt chuyện giam cầm, thì cũng tùy theo việc trên, tức là việc trại giam trao lệnh thả cũng cho mỗi cá nhân, chúng tôi chưa hề thể hiện một cuộc uống nước trà với nhau bao giờ.
Quý vị sẽ ngạc nhiên hỏi là: Thế tất cả không thương nhau à, không vui nỗi vui chung, buồn nỗi buồn chung à?
Vâng, chúng tôi với một thời khóa biểu 5 giờ sáng thức giấc, tập thể dục, đi lao động, trưa về ăn cơm, chiều lên lớp học hay ngồi thảo luận về các đề tài học tập cải tạo, rồi cơm chiều, đoạn ra sân cờ xem tivi, tất nhiên các thứ thông tin và phim truyện của Cộng sản Việt Nam, để tới từ 9 giờ tới 10 giờ, chuẩn bị vào giấc ngủ, thì uống trà vào giờ nào đây nhỉ?
Quý vị lại hỏi, thế gia đình tù nhân không gởi quà cáp mà trong đó bịch trà, hay gói trà mỏng lét cũng được cho các bà, các cô à? Có chứ, cũng đôi vài tù nhân nữ cải tạo có trà, nhưng phần đông là sữa đặc, lỏng, tùy theo gia đình, trà chỉ là phụ, thêm vào.
Trái lại, các trại tù nam, thì quý ông, quý anh hay nhắc nhở gia đình cho trà, thuốc lá, hay thuốc lào... Thành cứ tưởng bên nam chỉ cần vật chất, ăn no, mặc đủ mỗi lần được tiếp tế, là... sai rồi, quý vị nam tù cải tạo mới là quan trọng phần tinh thần hơn bao giờ hết.
Tùy theo tình hình, quy chế nhà tù nam, mỗi buổi chiều tối, hay đôi lúc chủ nhật, được gọi là... riêng tư, bọn quản giao, vệ binh lo chuyện họ, thì các nam tù muốn quên nỗi buồn:
Nhất nhật tại tù
Thiên thu tại ngoại
quý vị đã rủ nhau "đi uống trà".
"Đi uống trà", nào phải đi đâu, đến đâu, tới một trà thất, trà đường, đường là nhà, không phải trà đường là nước trà pha đường đâu ạ, hoặc giả cũng tạt vô một quán bên đường uống trà bình dân như là uống trà lá xanh, người Bắc kêu chè xanh, hoặc thoải mái hơn thì kêu ly trà đá... chẳng hạn.
Thưa quý vị, nếu thì thì là tại ngoại rồi, đâu có trong tù nữa.
"Đi uống trà" ở trong một trại tù cải tạo nào đó, quý ông, quý anh mỗi người tự mang cái ly nhựa, thương là cái lon sữa guigoz do gia đình dùng để đựng các món ăn làm phòng xa lâu ngày như mắm ruốc, đậu phọng rang, muối mè vv..., ăn hết, "cải tạo ta" bèn sử dụng nó cái lon "gô" để nấu nước sôi, nước trà nếu có, may ra có chút cà phê thì ôi thôi, quả là sướng chết, quý cải tạo viên bèn ai nấy xách lon "gô" của mình, đã tự nấu nước sôi, bỏ vô đây nhún trà. Thế là phe ta ngồi quanh một gốc cây, một tảng đá, một đám cỏ hoang cõi cằn, bắt đầu ai nấy thả hồn về... hậu cứ, nơi gia đình, người thì cha mẹ, kẻ vợ con mà trước khi vào tù, ai cũng hứa hẹn một ngày về chung thủy như tiểu thuyết... Tàu.
Từ chuyện có đầu, có cuối, đầy phẩm chất lớp lang, tới lúc chưa kịp trà dư, các pho tiếu lâm bắt đầu kể cho nhau nghe, để thực sự cười rất chân tình, rất... tích cực.
Những trận cười phá ra, những mảng đời hoa bướm thủa vàng son, tức là đời trước 30-4-1975 cứ rôn rổn. Có nơi còn hát nhỏ nhạc vàng, lúc đó tưởng rằng, chẳng bao giờ còn được hát, được nghe tình ca, lính ca, quân ca vv... nữa. Có dè đâu ở Saigon bây giờ nói riêng, và ở cả nước bây giờ nói chung, nhạc vàng, nhạc của Việt Nam Cộng Hòa đã được mở công khai, mở lớn vô luym một cách chẳng có gì phải sợ cả.
Chúng tôi, trại tù nữ sĩ quan và nữ cảnh sát chế độ Việt Nam Cộng Hòa, có một thời gian phải ở thành ông Năm, Hóc Môn, sát cánh một trại tù nam cải tạo, buổi tối trăng xanh màu lá mạ, được nghe một tù nam cải tạo hát rất nhỏ giọng, nhưng có thể ai cũng không ngăn được dòng lệ tủi buồn, môt anh tù giả vờ làm MC, lúc đó gọi là điều khiển chương trình, làm bộ cầm que củi mục như đang cầm micro giới thiệu:
- Tiếp theo là... ca sĩ Tình Tang trình bày nhạc phẩm Họa Dưới Mông, thơ Đinh Hùng, nhạc sĩ quên tên phổ nhạc.
Ca sĩ hát:
"Chưa gặp em, tôi đã... vv..."
Tất cả bên trại hát, lẫn bên trại nghe, chỉ được ngăn bằng bức tường... Bá Linh Hóc Môn đều "À" lên một tiếng, Mộng Dưới Hoa, nhưng vì trong tù thì cứ hiểu là Họa Dưới Mông cho thêm phần cay đắng.
Uống trà có nhiều phương cách, có nhiều phong thái lắm, hôm nay trên một đài truyền hình Việt Nam kia, ở đây, chiếu cái phóng sự ngắn về "Nghệ thuật uống trà", thậm chí còn cường điệu là Trà Đạo, Trà Đàm.
Nhìn vị tu sĩ giới thiệu 40 bộ bình trà của người, cho anh chàng phóng viên đi... "thực tế", tức là đi tiếp cận, tiếp xúc với công việc định làm nghe.
Tôi nhìn theo vị trí 40 bộ bình trà, rồi lại "theo dõi" nhà tu trà đàm với khách, có lẽ... nhân dân ta mới chỉ đạt tới mức độ trà đàm, bởi vì trà đạo thì không cần phải diễn tả. Nhất là chủ khách chuẩn bị... đối ẩm, chế ngay nước trà từ trong ấm ra chén (tách), chẳng cần phải kinh qua bình lọc, mà người cổ lỗ xưa, tưởng là sơ sài, sự thực, cổ nhân trước khi rót trà mời khách còn phải lọc bằng một ... chén tống. Cái chén to gần bằng bình trà, nước trà lắng cặn rồi mới pha vào các tách nhỏ vv... Uống trà mà còn nhìn thấy những cánh trà, lá trà nở ra, hay cặn trà, thì ôi thôi, trà đạo làm sao được, đầu óc còn vẩn vơ theo lớp cặn trà, nào thấy được phong, hoa, tuyết, nguyệt ở xa vời, hiện về trong tâm tưởng... nữa.
Thế nên, trở về thực tế, trà tháng tư lúc này quả đã lui xa về quá khứ, khách dùng trà cũng quên dần, phong cách các danh xưng trà tên tuổi nhất nhì, trên thế giới: trà Tàu, trà Nhật, trà Anh vv... Có giới thiệu thêm trà Thái Nguyên, trà Bảo Lộc của quê hương ta, thì cũng còn ngại ngần khi quý vị pha một bình trà mà 10% là đất bụi, dù đã sàng, lọc, vẫn còn cặn lắng đến ngại ngùng.
Do đó, thôi thì thôi, chuyện Trà cũng chỉ là... phù vân, có hay không cũng có vẻ tạm ổn, các thứ giải khát đã trải dài trên hành trình tư tưởng, nếu cần để nhâm nhi kiểu thời đại thì cà phê, nếu khát trà như... tôi, thì cứ việc dùng trà gói của USA bán đầy Costco, siêu thị, cho một hay hai gói vào cái tách, thủa nay thì cái ly nhỏ, đẹp là... sạch nhất, và đổ nước sôi vào, chờ ra trà, những xanh tươi mát, yên tâm độc ẩm, tham thiền, được tiếng thiền trà, có vẻ... an toàn hơn.
Đạt danh hiệu thiền trà đã là quý hóa quá rồi. Với thiền trà, không cần thiết phải đối ẩm, đồng ẩm hay hội ẩm, vì những điều vừa nêu, đều có ma lực âm thanh, khách bước vào trà thiền, trà đạo, có lẽ phải có yếu tố cô đơn mới tìm thấy hồn trà, mới thảnh thơi, thư giãn... với hương trà thơm ngát.
Hawthorne 2-4-2013
CAO MỴ NHÂN