ĐỌC THƠ TÌNH
THÁI TÚ HẠP
TRẦN HUYỀN LINH
"Em Phan Thanh Giản bỏ trường theo anh"
Lời người viết : Thái Tú Hạp là một nhà thơ trên Văn Đàn Văn Học Việt Nam; đã có rất nhiều nhà văn, nhà thơ nổi tiếng viết về thơ ông, có rất nhiều nhạc sĩ thành danh phổ thơ ông thành nhạc và cũng có rất nhiều nhà phê bình văn học nhận định về thi tài của ông. Ở đây người viết không có khả năng làm công việc đó mà chỉ đưa ra một vài ý nghĩ thô thiển, đơn giản sau khi đọc một góc rất nhỏ trong khu vườn thi ca bao la của ông. Mong rằng thi sĩ bỏ qua nếu có những nhận định không đúng và cũng mong bạn đọc bao dung đón nhận. Thành thật cám ơn...
Thuở chưa đọc thơ của Thái Tú Hạp, tôi cứ tưởng ở đó chỉ có thơ thiền, bởi vì từ con người anh toát ra một cái gì đó rất là hiền triết , cứ như là anh vừa mới bước ra từ cửa thiền môn . Nhưng khi bước vaò vườn thơ cuả anh mới thấy được hết cái lãng mạn đa tình của anh .
“Hội An sầu trăm năm thầm lặng, đời đi qua như hạt bụi phù vinh”.
Hội An là thế đấy nên đã tạo ra con người anh thật thà chất phát, biết yêu thương, biết nhượng nhìn. Thơ của anh không óng ả, không trau chuốt nhưng vẫn rất ngọt ngào, rất tình cảm, bởi vì anh sinh ra từ chiếc nôi Hội An:
Ở đó ta đã lớn lên,
Giữa thành phố Hội An
Thành phố già nua nhất miền Nam
Có giòng sông Thu xanh biếc
Từ Hòn Kẻm , Đá Dừng
Có thuyền vui cửa Đại
Đêm trăng vàng trải lưới vá đau thương.
Mãnh đất Quảng Nam, nơi mệnh danh là đất Ngũ Phụng Tề Phi đã sản sinh rất nhiều nhà thơ trong đó có Thái Tú Hạp. Phố cổ nơi nào, cảnh nào cũng đẹp, cũng thành thơ thành nhạc, từ lũy tre, giếng nước, bờ ao và giòng sông Thu hững hờ soi bóng :
Có những buổi chiều ray rức nhớ
Hàng tre chim hót ngập hồn ta
Dòng sông soi bóng mây phiêu bạt
Tiếng ru ngọt lịm nắng quê nhà.
Thành phố nhỏ, đi dăm ba phút đã về chốn cũ, chỉ vài con đường dẫn đến những điạ danh quen thuộc, chỉ vài nơi chốn mang những cái tên thân thương, lưu luyến; để nếu xa Hội An làm mọi người ray rức nhớ:
Chuyện ngày xưa thuyền vui Cửa Đại
Trăng Thu Bồn khua mái đò ngang
Em Bàn Thạch ngõ chiều hiu hắt nắng
Bờ Cẩm Kim tre lả ngọn thu vàng.
Tôi sẽ về thăm chùa Cầu lưu luyến nhớ
Nghe tiếng gà trưa gáy Cẩm Phô
Hoa phượng vĩ thuở tình yêu vừa chớm
Chim trong vườn Viên Giác hót liú lo .
Phố nhỏ nên phố tình thân và cũng chính nơi đây, nơi miền đất hiền hòa mang tên Hội An, tình yêu đầu tiên đã đến với nhà thơ:
Ta đã có tình yêu thứ nhất
Bài thơ cổ phong
Và những đoá hoa hồng
Trang giấy thơm màu mực tím
Trời thu bay và lòng nhớ bâng khuâng
Và cũng như các chàng trai mới lớn, mới tập tểnh bước những bước chân đầu tiên vào khu vườn tình, chẳng biết làm gì, bối rối, ngập ngừng và thi sĩ âm thầm thú tội:
Đời qua như bóng huyễn
Hoa xuân rụng trước thềm
Thi sĩ chưa viết được
Bài thơ tình cho em .
Khi yêu trái tim như rộng mở, ươm đầy mơ với mộng, các nhà thơ có rất nhiều mộng ước, có nhiều tư tưởng huyễn hoặc, có người muốn nhặt cánh sao trời trong đêm, có người muốn hái một cành hoa biển … nhưng còn Thái Tú Hạp, nhà thơ mơ gì nhỉ ?
Mai ta về giữa non cao
Xé mây làm áo lụa đào cho em
Lãng mạn đến thế là thôi , yêu em cuồng nhiệt đắm say nào có thua ai.
Mắt xưa trăng điểm non ngàn
Lời xanh biếc ngọc vô thường yêu em.
Lá theo tiếp tục đường chim
Hồn mai phục giữa hoa - nghiêm lặng tờ.
Ngày xưa có người mơ " Mai đây thiên hạ tàn đi
cả , giữa ngã ba đường em với anh" và người ta đã đùa chỉ còn em vơí anh thì lấy gì mà sống , vậy mà nhà thơ vẫn mơ:
Đưa nhau dạo giữa ngân hà,
Bỏ nhân gian lại chốn tà huy câm.
Mai sau tình vỡ hư không,
Có nghe tiếng hót tiền thân chim ngàn.
Vậy thì ai là người đã làm trái tim nhà thơ rung động , ai đã đi vào thơ văn của nhà thơ , chúng ta hãy nghe nhà thơ tả một nữa kia của mình :
Em vẫn hiền hòa
Như dáng núi hình sông
Tóc thổi bay thơm giàn hoa lý
Con bướm vàng ve vản tình si
Thấy chưa, trong trái tim tình si của nhà thơ nàng là hoa, một đóa hoa xinh đẹp nhất trong tâm tưởng . Mới gặp nhau nhà thơ chợt ngộ ra nàng chính là một nữa của chính mình :
Em cười như nụ hoa
Trong mai tâm bồ tát
Tiếng chuông đời thoảng xa
Phù vân chim hót ca
Tiền kiếp nào gặp nhau
Hạt sương đầu cánh gió
Ngẩn ngơ hồn thương đau
Khi nụ tình vừa chớm
Sớm mai nào chợt ngộ
Tâm ta tưởng là hoa
Trong sắc màu giả tưởng
Có không nào trong ta.
Rồi cũng như bao văn nghệ sĩ, thường làm thơ ca ngợi vẻ đẹp của người thương. Văn Phụng có bản nhạc Suối Tóc tặng ca sĩ Châu Hà thì Thái Tú Hạp có rất nhiều vần thơ ngợi ca mái tóc của người mình yêu:
Thả mây cuối phố em qua
Vừng trăng trên tóc quỳnh hoa chỗ nằm
Lược là vô tận hỏi thăm
Hương bồ kết nở trăm năm môi cười .
Hoặc :
Tình xưa về ngự cõi riêng
Đường ngôi em rẽ hai miền phù vân
Còn bao nhiêu sóng trong lòng
Đổ ra mấy nhánh trăng vàng biển khơi .
Tả mái tóc mà mượt mà, óng ả như trăng như mây đến như vậy thì chỉ có Thái Tú Hạp, bởi vậy người con gái một thời áo trắng mới:
“Hoa xưa tím ở
trên đồi , em Phan Thanh Giản bỏ trường theo ta”.
Cứ mỗi lần em bước qua mây vàng sẽ giăng đầy cuối phố, thế nhưng chưa hết, chưa đủ bởi vì ngoài vẻ " Đường ngôi em rẽ hai miền phù vân", hương tóc người thương còn lay động, thức giấc cánh hoa quỳnh :
Hương tóc em thơm qua ngõ trúc
Bàn tay quỳnh nở giữa đêm sương
Ta nằm trên cỏ mơ giấc bướm
Chiến bào yên ngựa _ chuyện hư không .
Tôi đã gặp nhiều "Hương tóc, tháng Giêng, mùa Xuân" trong thơ tình Thái Tú Hạp, có lẽ tình yêu của nhà thơ đến vào những ngày tháng Giêng của một mùa Xuân lộng lẫy trăng hoa, tóc hôn gió thoảng:
Mùa xuân từ thuở yêu em
Núi non xứ Quảng cũng mềm bước đi
...
Đất trời thơm ngát lộc non
Cho ta xuân thắm vô vàn yêu em .
…
Cho nhau trọn cả yêu thương
Em Phan Thanh Giản bỏ trường theo anh
Tình yêu bắt đầu từ mùa xuân, do đó nhìn đâu nhà thơ cũng thấy mùa xuân, những mùa xuân kéo dài bất tận trong tâm hồn của anh, cho dù qua những tháng năm nghiệt ngã anh vẫn tìm gặp người tình trong cái nguyên sơ của từ thuở yêu em :
Ta đã tìm kiếm mùa xuân
Trong hồn tháng giêng em nguyên thủy
Dù tóc đời đã bạc sợi yêu thương
Trên ngàn dặm lưu đày nghiệt ngã.
Yêu em hôm nay hơn hôm qua nhưng vẫn còn kém ngày mai, hoặc nói như Thanh Tâm Tuyền :
“ôm em trong tay hôm nay nhưng vẫn nghĩ đến ngày phải xa em” . Do vậy đang yêu nhau đắm đuối nhưng nhà thơ vẫn lo nghĩ đến ngày mai:
Dẫu mai kia sầu chia vạn ngã
Tình tháng giêng em nồng thắm cơn say.
Ấy vậy mà ngày chia xa cũng đã đến. Lịch sử sang trang, Thái Tú Hạp phải khăn gói lên đường đi tù cải tạo ròng rã mấy năm. Trong những năm tháng lao khổ trong ngục tù Cộng sản, cực khổ thể xác nhưng nhà thơ vẫn một long thương nhớ người xưa, chỉ cần nghe tiếng chim kêu trong ghềnh núi cũng làm nhà thơ ray rức nhớ . Tâm sự chán nản, cùng cực đã chuyễn đổi giọng thơ của anh từ những ngọt ngào yêu thương qua những cay đắng, sầu đau :
Rừng sương trắng bủa vây
Nuốt mặt trời buổi sáng
Toán tù binh đốn cây
Lạnh lùng như chiếc bóng.
Trong khu rừng mùa xuân
Người lính xưa lặng lẽ
Hái một đóa mai vàng
Lòng nghe sầu xa vắng .
. . . . . . . .
Tang bồng chưa thỏa mộng
Góc núi sầu ai hay
Giữa trùng vây đày ải
Ngậm hờn trong đắng cay
Qua những mùa xuân sau
Rừng xanh tàn nụ biếc
Cây lá sững sờ đau
Toán tù binh giã biệt
Giòng suối vẫn quạnh hiu
Đời vô thường bóng nắng
Chiều qua bên trại tù
Tóc rừng thu bạc trắng.
Người xa vẫn chưa về
Trùng dương mờ mịt khói
Chắc không còn ai nghe
Tiếng chim trong ghềnh núi.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Người viết không biết những lời thơ sau đây Thái Tú Hạp viết trong thời điểm nào, có lẽ sau khi ra tù, " Người xa vẫn chưa về " thì mong mõi, đợi chờ tháng năm vô vọng, nhưng sau những năm biệt xứ thì ngày trở về lại bị vây bủa với tâm sự chán nản, sầu bi vì xã hội đã đổi thay, mọi thứ đều không còn như những vần thơ ngày cũ, không còn hương tóc em làm lay động đóa hoa quỳnh :
Trong vườn xuân hạnh ngộ
Hoàng Lan hiu hắt tàn
Dấu chân về cuối phố.
Nghe sầu vỡ trăm năm
Còn đâu hương tóc em
Hoàng Lan nao nức nhớ
Phố cũ chiều lang thang
Đường rêu hoen lệ nhỏ.
Nhưng rồi những lời thơ lấp lánh hy vọng đã trở về với Thái Tú Hạp vì " Ta còn có em trong muôn tiền kiếp, một đóa sen in giữa nguyệt hồ..." cho nên mùa Xuân lại trở về và tóc vẫn còn thơm mùi hương cũ :
Có phải mùa xuân vừa hạnh ngộ
Gío ngàn năm thổi giấc mơ chung
Có phải ngọc lan từ hương tóc
Cả rừng mai dậy suối bâng khuâng
Sông nước nào quen chuyện hải hồ
Mặt sóng vừa khua ánh trăng thơ
Ta còn em trong muôn tiền kiếp
Một đoá sen in giữa nguyệt hồ .
Thế đấy, mới chỉ là một góc nhỏ của khu vườn thơ tình Thái Tú Hạp chúng ta đã thấy tính lãng mạn, đầy yêu thương, đầy vóc dáng sang cả của một trong những giọng thơ tình óng mượt trong văn học Việt Nam hiện đại, nhà thơ đã nghe được “những con nhện tỏ tình dưới mái hiên dĩ vãng”, hãy đọc thêm :
Nầy yêu dấu em có hay sầu muộn
Theo tiếng đàn mang hơi thở quê hương
Những mùa xuân thiên đường vui đã vỡ
Đem mưa về trên mái lá yêu thương
Sông núi vẫn hằn in trong trí tưởng
Đời quạnh hiu như mây trắng bay qua
Kiếp ly hương nuôi sầu trong thạch thất
Em có bao giờ chia xẻ nỗi niềm ta
Nầy yêu dấu có bao giờ em hiểu
Lời của chim trên ngọn đỉnh kiêu sa
Mây của trời ngàn năm phiêu bạt
Nước của nguồn muôn thuở mộng ra khơi.
Xin cám ơn nhà thơ Thái Tú Hạp đã tặng cho đời những áng thơ tuyệt tác . Mặc dù “Ta không muốn sơn phết ngôn ngữ tình yêu, như đánh bóng chiếc lư đồng đã cũ” nhưng trong thơ của anh đã bàng bạc tình yêu chất đầy muôn cảm xúc . Anh hiền lành nên thơ của anh cũng rất hiền, càng đọc càng thắm chất ngọt của tình yêu mà anh đã chắt chiu gom góp :
Cám ơn thơ - cám ơn đời
Trăm năm nhật nguyệt - đầy vơi chữ tình.
Trần Huyền Linh
3/2014