NHÂN QUYỀN VÀ ĐẠO ĐỨC
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA
CHUYỂN DỊCH: PHƯƠNG DUNG
Đức Đạt Lai Lạt Ma xác định cái nhìn của Phật Giáo về Nhân Quyền và Thực Thi Đạo Đức mà theo Ngài thì đó là hai điều rất quan trọng đối với nhân loại.
Về nhân quyền: Rất hiển nhiên khi chúng ta sinh ra đời, chúng ta đã sinh ra một cách bình đẳng. Dù giàu sang hay nghèo hèn, dù có học hoặc ngu dốt, dù Tây Phương hay Đông Phương, tất cả đều được sinh ra cùng một phương cách như nhau. Rồi đến khi chết thì cách chết cũng giống nhau và đây là hai thời điểm quan trọng nhất của đời người. Trong hai hoàn cảnh này, con người đều có quyền làm người giống nhau và như thế, chúng ta nên đối xử với đồng loại trong tình anh em một cách bình đẳng.
Riêng đối với quan điểm của Phật Giáo, theo Đức Đạt Lai Lạt Ma, thì không những điều này chỉ giới hạn giữa con người với con người mà thôi, mà còn bao gồm tất cả muôn loài chúng sinh (Sentient being). Con người, bẩm sinh ai cũng mong muốn được hạnh phúc và đó cũng là nền tảng của quyền được làm người. Khi nào mà nền tảng này còn được quan tâm đến thì tất cả chúng sinh đều bình đẳng. Và từ cái nhìn này, tất cả chúng sinh phải được tôn trọng như nhau. Ngay cà côn trùng cũng có quyền được sống một cách hạnh phúc. Cũng như hiện nay, việc ăn chay dường như đang phát triển tại nhiều nơi, mọi người đang khuyến khích ăn chay, không phải vì lo cho sức khỏe của mình mà chính là vì tình thương. Những điều này là một dấu hiệu lành mạnh và đây mới thật sự là thông minh, hiểu biết.
Đề cập đến vấn đề vi phạm nhân quyền, vì lý do chính trị, kinh tế hay trong một vài trường hợp vì lý do tôn giáo, theo Ngài “không những đáng buồn và có hại cho cá nhân hay đoàn thể mà còn làm cản trở đến sự tiến bộ của con người”. Đức Đạt Lai Lạt Ma cho biết Ngài thường khuyến khích những người bạn mà Ngài quen biết đang tranh đấu cho nhân quyền là công việc của họ không những bảo vệ cho các quyền lợi cá nhân mà còn giúp đỡ con người có cơ hội phát triển và tiến bộ đúng đắn. Trong một cộng đồng hay một xứ sở thường có những cá nhân hay một nhóm người như vậy, và những người này có một tầm nhìn xa, một khả năng suy nghĩ rộng rãi mà theo Ngài thì “chính những người như vậy có ảnh hưởng quyết định đến chính quyền hiện hữu. Nhưng oái ăm thay, cũng chính những người này thường bị khốn khổ trong mục tiêu của chính quyền về vấn đề vi phạm nhân quyền. Và một khi những người có khả năng thật sự này bị nguy khốn, họ sẽ mất đi cơ hội đóng góp để làm cho xã hội, đất nước được tốt đẹp hơn, thì điều đó sẽ là một sự thiệt hại lớn lao cho toàn thể xứ sở”.
Đức Đạt Lai Lạt Ma phân tách rõ ràng về vấn đề vi phạm nhân quyền, theo đó, mỗi khi có một biến cố mà ta không muốn xảy ra để gây nên đau khổ cho nhiều người, chúng ta phải tìm hiểu nguyên nhân nếu chúng ta thực sự quan tâm đến. Ngài tin rằng sự vi phạm nhân quyền bắt nguồn từ hệ thống tập quyền, chẳng hạn như của chế độ Cộng Sản. Còn Tự Do, Dân Chủ và tự do cá nhân theo Ngài là sự tương phản của những điều kể trên.
Riêng đối với nhân dân Tây Tạng, Đức Đạt Lai Lạt Ma cho biết Dân Chủ là một điều mới lạ. Tuy nhiên, họ tin tưởng một cách vững chắc rằng mặc dù có một vài điều bất lợi trong hệ thống dân chủ, nhưng đó vẫn là một trong những hệ thống tốt nhất; chính vì thế mà Dân Chủ được phát triển ở khắp nơi. Đôi khi có một số người có quan niệm khác biệt về ý tưởng dân chủ, họ xem đó là quan niệm của Tây Phương và Nhân Quyền cũng là ý niệm của Tây phương. Đức Đạt Lai Lạt Ma không đồng ý với những người có quan niệm sai lầm như vậy. Ngài nói nếu ngày nào đó mà Nhân Quyền còn được quan tâm đến thì nó không còn là Tây Phương mà cũng chẳng phải là của riêng Đông Phương nữa. Hoặc đôi khi, có một vài nền văn hóa tạo nên sự kỳ thị trong cộng đồng nhân loại, có thể trên căn bản chủng tộc hoặc trên sự dị biệt về giai cấp... Theo Ngài thì khi ta thấy một hình thức văn hóa nào đó có sự mâu thuẫn với ý tưởng dân chủ hay lý tưởng nhân quyền, điều đó có nghĩa là những phong tục và văn hóa đó cần phải được sửa đổi chứ không phải là lý tưởng dân chủ và nhân quyền phải thay đổi.
Đức Đạt Lai Lạt Ma cho rằng đa số những sự vi phạm Nhân Quyền và hệ thống độc tài, tập quyền đều bắt nguồn từ việc bành trướng quân đội và vũ khí của những nhà độc tài. Để tạo dựng một quân đội hùng mạnh, nhiều quốc gia đã đóng góp một phần rất lớn vào đó để thu tiền, để có lợi trong việc làm ăn. Như vậy quý vị đã biết kết quả ra sao rồi đó.
Nhân dịp này Đức Đạt Lai Lạt Ma có nhắc lại một câu chuyện đã xảy ra nhiều năm trước, một phụ nữ người Pháp đã nói với Ngài về tình hình tại Lebanon rằng: Trong cùng một thành phố mà ở chỗ này biết bao người dân vô tội bị giết vì bom đạn, trong khi tại một nơi khác người ta kiếm tiền nhờ vào việc buôn bán vũ khí. Cũng thế, chúng ta hãy nhìn vào Phi Châu, chẳng hạn như Somalia, và tại Châu Mỹ La Tinh, người ta đã chi phí quá nhiều năng lực, tiền bạc một cách quá lố vào vấn đề vũ khí và chính những quốc gia này lại thường gặp nhiều rắc rối. Còn ở một quốc gia khác (nghe không rõ tên) là một nước không có quân đội, họ lại tương đối được bình yên. So với các nước láng giềng nền kinh tế của họ được phồn thịnh và vấn đề giáo dục của họ tương đối tốt hơn. Ngài nhấn mạnh “thật rõ ràng khi một quốc gia quá chú tâm đến việc xây dựng quân đội thì sự phồn thịnh sẽ bị suy giảm.” Chẳng hạn như hiện nay nạn đói đang lan trà ở các nước Phi Châu trong lúc vũ khí đầy rẫy, súng đạn quá nhiều mà thực phẩm lại thiếu hụt, thật là một cảnh tượng khủng khiếp! Vì vậy theo Ngài, chúng ta nên có một cái nhìn nghiêm chỉnh về việc buôn bán vũ khí, cần phải có những hoạt động tích cực để chặn đứng việc buôn bán vũ khí. Và Ngài nhấn mạnh “đây là một bắt buộc về phương diện đạo đức”.
Đức Đạt Lai Lạt Ma tiếp tục đào sâu về vấn đề vũ khí, theo đó chúng ta thấy đã có ít nhiều cố gắng để ngưng việc trang bị vũ khí nguyên tử, chấm dứt sử dụng vũ khí nguyên tử, vũ khí hóa học mà theo Ngài thì “đây là những cố gắng tích cực của một sự khởi đầu tốt”. Vẫn theo Ngài có lẽ cuối cùng rồi con người cũng sẽ giảm bớt hoặc ngưng hẳn việc sử dụng các loại vũ khí xâm lăng, giảm thiểu việc xây dựng quân đội và rồi đi đến giải thể quân đội trên toàn thế giới.
Ý tưởng giải thể quân đội trên toàn thế giới theo Đức Đạt Lai Lạt Ma nên duy trì trong tâm của chúng ta và cần phải cố gắng nhiều hơn nữa trong chiều hướng đó. Điều đó rất đáng để chúng ta suy nghĩ và cố gắng thực hiện.
Đức Đạt Lai Lạt Ma cho rằng Nhân Quyền cũng đang bị lãng quên ở Nam và Bắc Mỹ. Như tại Hoa Kỳ, người ta sử dụng phần lớn năng lượng của thế giới, vì vậy “các bạn nên có một trách nhiệm nào đó chứ không phải các bạn chỉ nghĩ rằng tất cả mọi thứ là do các bạn tạo ra, do sự cố gắng của riêng các bạn và của tổ tiên các bạn. Trên một căn bản nào đó, bạn không thể thấy điều đó là sai, nhưng nếu các bạn suy nghĩ một cách nghiêm chỉnh về đồng loại của mình ở bên kia bán cầu, họ cũng có những thứ quyền như các bạn vậy”. Và Ngài nhấn mạnh “Điều này không những sai lầm về phương diện đạo đức mà còn sai lầm về phương diện thực hành nữa. Nếu tình trạng này còn duy trì thì không những đau khổ cho bất cứ một quốc gia nào mà cả nhân loại cũng bị vạ lây.”