KẺ NỘI THÙ NGUY HIỂM
ĐẠT LAI LẠT MA
Việt ngữ: CHÂN HUYỀN
Kẻ nội thù nguy hiểm trong sự tương quan giữa người với người, tình trạng tâm thần của chúng ta rất quan trọng. Đối với bất cứ một con người lương thiện nào, dù họ không có niềm tin tôn giáo, nguồn hạnh phúc đích thực vẫn là tình trạng tâm thần của họ.
Dù cho bạn có sức khỏe, có đầy đủ vật chất và các mối giao hảo với mọi người, nguồn gốc chính của hạnh phúc chân thật vẫn tới từ bên trong.Khi bạn có nhiều tiền, đôi khi bạn bị âu lo nhiều hơn và vẫn cảm thấy cần có nhiều hơn nữa. Riết rồi bạn trở thành nô lệ của đồng tiền. Tiền bạc rất cần thiết và hữu dụng, nhưng nó không là thứ nhất thiết mang lại hạnh phúc.Tương tự như vậy, học vấn nếu không được thăng bằng, đôi khi nó lại khiến cho bạn phiền não nhiều hơn, ham muốn và có nhiều tham vọng hơn - nghĩa là tâm thần khổ sở hơn. Bạn hữu cũng vậy, nhiều khi gây rắc rối cho bạn.Bây giờ bạn hãy coi làm sao chúng ta có thể giảm thiểu giận hờn và thù hận. Trước hết và quan trọng nhất bạn cần nhận biết rằng những cảm nghĩ đó rất tiêu cực, nhất là sự thù hận.
Tôi coi sân hận là kẻ thù dễ sợ nhất. Tôi gọi kẻ thù là những gì hay những ai trực tiếp hoặc gián tiếp phá hủy sự hứng khởi thích thú của chúng ta. Không còn để tâm vào chuyện gì, không có hứng khởi nữa thì chúng ta không còn hạnh phúc.Chúng ta có thể nói tới những nhân duyên từ bên ngoài. Như trường hợp cá nhân tôi. Các người anh em Trung Quốc đang chà đạp nhân quyền của người Tây Tạng, làm tăng thêm bao khổ đau và phiền trược.Nhưng dù cho chuyện đó có dữ dằn tới đâu, nó cũng không phá hủy được sự bình an trong tâm tôi, nguồn cội đích thực của hạnh phúc tôi. Đó là thứ mà kẻ thù bên ngoài không the phá hủy được.Xứ sở chúng tôi bị xâm lăng, tài sản có thể bị phá hủy, bạn bè có thể bị giết hại, tuy vậy, những thứ đó chỉ là thứ yếu đối với tâm thức chúng ta.Nguồn vui căn bản của hạnh phúc là cái tâm an nhiên của ta. Không có gì có thể phá hủy nó trừ cái tâm sân hận của chính ta.
Hơn thế, bạn có thể tránh thoát hay ẩn trốn, hoặc có lúc đánh lừa được kẻ thù bên ngoài. Thí dụ như có ai gây phiền phức, làm cho tâm tôi không an tâm thì tôi có thể đóng cửa lại, ngồi im lặng một mình. Nhưng tôi không thể làm thế với cái giận được.
Dù tôi đi tới đâu, nó vẫn hiện diện. Dù tôi có khóa cửa lại, nó vẫn ở trong đó. Nếu bạn không dùng một phương pháp nào để đối phó, thì bạn không thể thoái được nó. Vậy nên tôi cho rằng thù hận - hay hờn giận tiêu cực, là kẻ thù đích thực của tôi, vì nó phá hủy cái tâm bình an trong tôi.Nhiều người tin rằng đè nén cảm xúc là điều không nên, cứ để nó phát tác ra ngoài thì hơn. Tôi nghĩ, có sự khác biệt giữa các loại cảm xúc tiêu cực.Chẳng hạn như sự thất vọng, có khi nó dấy lên ra, nguyên do từ chuyện đã xảy ra trong quá khứ. Nhiều khi chính vì bạn dấu diếm nó (như bị lạm dụng về tình dục chẳng hạn), mà tâm thức bạn tạo ra các vấn đề. Trường hợp này, ta nên trình bày các nỗi khổ ra để có thể xả nó đi.Tuy nhiên theo kinh nghiệm của chúng tôi đối với cái giận thì, nếu bạn không cố gắng làm cho nó giảm bớt, cơn sân si sẽ cứ còn ở đó, và có cơ lớn thêm. Và chỉ một chuyện nhỏ, bạn cũng nổi giận tức thì.Khi bạn cố gắng kiểm soát và điều khiển cái giận, thì dù chuyện lớn xảy ra bạn cũng có thể không nổi đóa. Bạn có thể thay đổi khi được huấn luyện và sống có kỷ luật.Khi cơn giận hờn kéo tới, có một phương pháp quan trọng giúp bạn giữ được bình tâm là bạn đừng để cho mình buồn phiền hay thất vọng vì đó cũng là những nguyên nhân làm cho bạn giận hờn. Có sự liên hệ tự nhiên giữa nhân và quả. Khi các điều kiện (các duyên) đầy đủ, rất khó mà cản được các “nhân”, không cho chúng kết hoa trái. Vậy nên điều quan trọng nhất là bạn hãy quan sát kỹ sự việc ngay từ đầu, để có thể làm ngưng tiến trình của các nguyên nhân gây ra giận dữ. Như vậy, cái giận sẽ không tiến xa được.Trong cuốn sách “Hướng dẫn vào Bồ Tát đạo”, học giả Shantideva khuyên rằng chúng ta cần nhân đừng để rơi vào tình trạng bất như ý, vì nó chính là hạt giống của sân si. Điều này có nghĩa là ta cần có một thái độ nào đó đối với các sỡ hữu vật chất, đối với tình bằng hữu và đối với các hoàn cảnh khác nhau trong cuộc sống.
Những cảm nghĩ bất như ý, thiếu hạnh phúc, mất hy vọng, vân vân... thật ra liên quan tới mọi sự vật. Nếu chúng ta không có được các quan điểm đúng, thì bất cứ chuyện gì, bất cứ ai cũng có thể làm cho chúng ta thất vọng.
Đối với một vài người, chỉ nghe tên Bụt thôi, họ cũng đã giận giữ, phiền não rồi, dù cho người đó chưa hề trực tiếp gặp một vị Bụt!
Vậy thì, mọi hiện tượng đều có thể gây ra thất vọng và bất như ý cho chúng ta. Trong khi đó, các sự vật, các hiện tượng lại là một phần của thực tại, và chúng ta ai cũng bị luật sinh tồn chi phối.
Cuối cùng thì chúng ta chỉ còn một lựa chọn: thay đổi thái độ của chính mình. Khi thay đổi cái nhìn của ta đối với mọi sự mọi vật, mọi thứ đều có thể trở thành thân thiện và nguồn vui, thay vì là kẻ thù và nguyên nhân của thất vọng...