GIẬN DỮ,
MỘT CẢM XÚC HỦY DIỆT
BHIKKHU VISUDDHACARA
NHUNG GIA dịch
Bạn giận ư? Vâng, tất cả chúng ta không phủ nhận điều đó. Đôi khi chúng ta phát cáu lên, bực mình và càu nhàu. Chúng ta nóng giận và cáu tiết với người này hay người khác vì một lý do này hay lý do khác. Có rất nhiều việc, nhiều hoàn cảnh làm cho chúng ta lo âu và bực mình, chúng ta thường nản lòng và nổi giận khi một việc gì đó làm không theo ý muốn của chúng ta. Chúng ta muốn mọi điều phải y như ý của ta và khi thất bại, chúng ta nổi giận hóa điên lên.
Đôi khi chúng ra mong muốn một điều gì đó đến với chúng ta (như lên lương chẳng hạn), và khi điều đó không xảy ra, chúng ta buồn nản và nóng giận. Thế đó, mọi người đều muốn khêu khích, chọc tức, xúc phạm chúng ta. Họ có thói quen thích làm cho chúng ta tức giận và khó chịu.
Thật ra, thiếu điều kiện, hoàn cảnh dễ cho chúng ta nóng giận. Nếu chúng ta quan sát những phản ứng và lời nói của chúng ta trong những việc làm hằng ngày, chúng ta sẽ tìm thấy được rất nhiều duyên cớ khi ta mất bình tĩnh, hay ngay ở ngưỡng cửa của sự mất bình tĩnh. Sự nóng giận thể hiện qua lời noi, cử chỉ, những sự thay đổi trên nét mặt của chúng ta, qua giọng nói, cáu kỉnh, qua hành động và khi chúng ta lên giọng.
Và khi chúng ta không còn kiềm chế được nữa, chúng ta bắt đầu la hét, đá đồ vật, đóng rầm một cánh cửa, đập bàn, đập điện thoại hoặc thậm chí đánh người hoặc hành hung người khác. Trong tình cảnh như thế, chúng ta không biết cách tiêu diệt cơn nóng giận hoặc kiềm chế cơn thịnh nộ, thậm chí người ta có thể chết vì cơn đau tim đột ngột.
Tính khí nóng giận của chúng ta thay đổi theo sự lôi cuốn bởi sức mạnh của cảm xúc. Những người có tính khí nóng, rất dễ sinh nóng giận. Còn những người có tính khí hòa nhã, luôn luôn ở trạng thái bình tĩnh, hòa nhã sau khi cơn giận dỗi đã đi qua. Có người nuôi hận thù đố kỵ dai dẳng, cũng có người dễ dàng tha thứ, bỏ qua. Cho dù nó là sự việc gì thì sự kiện vẫn tồn tại đó để cho tất cả chúng ta nổi nóng, chỉ là sự khác biệt ở sức mạnh của cảm xúc và tần số của cảm xúc mà thôi. Vì ngay cả những người có tính khí hòa nhã nhất, cũng có thể biểu hiện những dấu hiệu phiền não, lo âu, nóng giận khi sự kiên nhẫn của anh ta vượt qua mưc chịu đựng hoặc khi anh ta chịu quá nhiều áp lực.
Chúng ta có nên nổi nóng không? Có phải đó là điều nổi giận chính đáng không? Từ đó nổi giận và la hét người khác để rồi mất bình tĩnh và mặt đằng đằng sát khí không? Sự nóng giận đã trở thành lối sống của một số người trên thế giới phải không? Chúng ta đã cho đó là điều hiển nhiên và chấp nhận nó như thể là điều tự nhiên và không thể tránh né? Khi đọc những tạp chí ngày nay, chúng ta tìm thấy rất nhiều sự kiện nói về sự nóng giận và hận thù của con người ở hành tinh của chúng ta. Đọc về tất cả những cuộc đấu tranh và những cuộc chiến đang diễn ra trên mọi miền thế giới, có bao giờ chúng ta tự hỏi tại sao người ta không thể sống chung với nhau một cách bình an như thể anh chị em một nhà được nhỉ? Tại sao chúng ta quá hững hờ, quá tàn nhẫn, quá bất nhân? Tại sao có những người giết người vô tội để đoạt nhưng gì họ muốn? Tại sao có nhiều nước tranh đua để chế tạo những vũ khí hạt nhân mà có thể hủy diệt loài người trên thế giới? Tại sao có quá nhiều nổi lo sợ và sự thiếu tin cậy nhau?
Nóng giận và yêu thương đều khởi nguồn từ trái tim của chúng ta. Một điều chúng ta tin chắc rằng nóng giận là điều xấu, chúng ta phải tuyệt đối ngăn cản chúng, khi khởi đi từ trái tim và đầu óc của chúng ta. Nó là một xúc cảm phá hủy gây ra nhiều đau thương trên thế giới và trong cuộc sống của chúng ta. Nó khởi đầu từ đầu óc của chúng ta và đầu óc là nguồn gốc khởi sự, nó cần phải được kiểm tra và loại bỏ. Trong lời tựa của Hiến Chương UNESCO (cơ quan Văn Hóa Liên Hiệp Quốc) nói như sau:
" Vì chiến tranh khởi đi trong đầu óc của con người, thì cũng chính từ đầu óc của con người mà việc bảo vệ hòa bình có thể được thực hiện ... ".
Trong quyển " Bước Vào Cuộc Sống Giác Ngộ" viết như sau:
"Bạn có thể giết bao nhiêu người tội lỗi? Số người đó thì vô kể trên thế gian này. Nhưng nếu bạn lọai trừ cơn nóng giận đi thì tất cả những kẻ thù cũng đều biến mất".
Sự nóng giận làm cho đời sống của chúng ta khon khổ. Nếu chúng ta cứ tiếp tục nóng giận và không nỗ lực để kiềm chế nó, chúng ta sẽ sống trong sự bồn chồn, bất an. Mỗi khi chúng ta bực bội chỉ vì những chuyện vặt vãnh, cáu gắt, giận dữ, chúng ta lại bắt đầu đien lên. Cảm giác bừng bừng nóng giận này gia tăng theo cường độ của sự nóng giận. Cơn nóng giận càng mạnh mẽ, cảm giác bừng bừng nóng của chúng ta càng mạnh mẽ theo ... đó là một cảm giác rất đau khổ. Bạn có thể quan sát nó ở chính bản thân bạn. Lần sau, nếu bạn có lo âu hay nóng giận điều gì, hãy quan sát thật kỹ trạng thái tinh thần và nhịp đập của tim, và bạn sẽ thấy được sự đau khổ và sự tổn thương nơi chính bản thân bạn đang chịu đựng trong trạng thái nóng giận, rối loạn và phiền toái.
Giận dữ là một trạng thái không lành mạnh của tinh thần, Đức Phật không bao giờ nóng giận một điều gì. Trong đạo Phật, không có gì được xem là cơn nổi giận đúng. Tất cả mọi cơn nóng giận từ mức độ thấp đến cao đều là xấu cả. Nó giống như là liều thuốc độc tiêm vào đầu óc chúng ta. Vì thế Đức Phật khuyên chúng ta:
"Hãy biến giận dữ thành yêu thương."
Ngài dạy:
"Lòng oán giận không bao giờ chiến thắng được lòng oán giận. Chỉ có lòng yêu thương mới có thể xoa dịu được lòng oán giận-đây là một định luật vĩnh hằng".
Ngài cũng dạy rằng:
"Hãy chinh phục người giận dữ bằng lòng yêu thương của mình".
Hãy bắt đầu bằng một nụ cười, Đức Phật nói:
"Ngay cả nếu một tên trộm lấy cái cưa để cắt chân tay chúng ta, chúng ta cũng không nên tỏ ra giận dữ".
Nếu chúng ta tỏ ra bực mình, giận dữ tức là chúng ta không nghe theo lời Ngài dạy. Thay vào đó, Ngài khuyên chúng ta hãy ban phát lòng yêu thương đến với kẻ hành hạ mình. Ngài còn dạy rằng:
"Các ngươi cần tự huấn luyện chính bản thân mình".
Trạng thái không lo âu, bối rối nên giữ tâm bình thảng, chúng ta nên nói những lời nói thân thiện, nên bày tỏ những niềm cảm thông với khác, hãy để trái tim tràn ngập lòng yêu thương, giải tỏa, vượt thoát khỏi những ác tâm, hiểm độc còn đang nương náu. Và đối với những kẻ hành hạ này (những tên trộm đang cưa chân tay chúng ta), chúng ta hãy tưới tẩm bằng tâm từ với tình yêu thương bao la vô hạn, thoát khỏi sự nóng giận oán thù.
Lòng yêu thương của Đức Phật thật là bao la hoan mỹ. Ngay khi còn là Bodhisatta (Bồ-tát, một vị Phật tương lai), trong vô lượng kiếp trước, Ngài đã chịu biết bao sự tra tấn, chết đi sống lại mà không hề nuôi dưỡng ấp ủ một tí xíu gì lòng oán giận đối với kẻ thù. Và khi thành Phật, Ngài vẫn luôn giữ trạng thái điềm tĩnh và thanh thản. Ngài không bao giờ đánh mất trạng thái điềm tĩnh và thư thái. Khi con voi hung tợn Nalagiri tấn công Ngài, Ngài đã ban phát lòng thương yêu nhân từ để khuất phục nó. Trong 45 năm hoằng pháp, với khoảng đời ngắn ngủi còn lại là một ví dụ điển hình của tình yêu thương từ ái.
Không chỉ Đức Phật là vị thầy duy nhất thuyết giảng về tình yêu thương. Tất cả những bậc vĩ nhân cũng giảng như thế. Chúa Jesus Christ nói:
"Hãy yêu người hàng xóm của con như yêu chính con vậy! Nếu một người nào đó vả vào má phải của con, con hãy quay sang má trái yêu cầu anh ta vả thêm một cái còn lại".
Mahatma Gandhi, người nổi tiếng ủng hộ bất bạo động nói:
"Nếu máu chảy, cứ để mặc cho nó chảy. Chuẩn bị sẳn sàng lòng can đảm thầm kín cho cái chết mà không giết hại. Vì người con người sống trong tư thế sẳn sàng để đón nhận cái chet, nếu cần thiết trong tầm tay của người đó, đừng bao giờ giết hại người ấy".
Câu nói này nhắc cho chúng ta nhớ lại câu chuyện của một vị tu sĩ bị đe dọa bởi một viên tướng hung bạo. Viên tướng thét: "Ngươi biết không, ta là một người có thể giết chết ngươi mà không hề cảm thấy ăn năn". Vị tu sĩ đáp lại: "Thưa Ngài, tôi là người có thể bị giết mà không hề oán trách". Đối mặt với người có tấm lòng dũng cảm ấy, viên đại tướng đã bỏ đi mà không hề làm hại vị tu sĩ đó.
Ngoài việc đầu độc đầu óc của chúng ta bằng sự nóng giận, oán thù, cũng là mối nguy hại cho sức khỏe của cơ thể chúng ta. Ngành khoa học y dược đã chứng minh rằng, nóng giận và những cảm xúc có hại cho sức khỏe khác, có thể mang lại những mầm mống bệnh họan cho cơ thể. Khi chúng ta nóng giận, cơ thể chúng ta tiết ra những chất hóa học có thể làm rối loạn sự cân bằng sinh lý. Nếu những hành vi cua chúng ta trở thành thói quen, nó có thể dẫn đến những bệnh đau ốm dai dẵng kéo dài, chẳng hạn như: loét bao tử, chứng khó tiêu, táo bón, cao huyết áp, đau tim và thậm chí bị ung thư nữa.
Mặt khác, trạng thái tinh thần bình an và điềm tĩnh đưa đến sự cân bằng thể chất và tinh thần. Chúng ta sẽ mạnh khỏe hơn, hạnh phúc hơn và sống tự tin hơn. Một số bệnh mãn tính như: chứng khó tiêu có thể đang quấy rầy chúng ta và cũng có thể được giải quyết. Những căn bệnh khác cũng có thể được ngăn chặn. Một tinh thần sảng khoái thanh thản sẽ được thể hiện qua nét mặt và là da của cơ thể. Chúng ta đi bất cứ nơi nào cũng được mọi người yêu mến, mọi người ưa thích. Không một ai thích giao du với một người có tính khí nóng giận hay dễ dàng giận dữ. Lấy một ví dụ: Một ông chủ luôn luôn cau có, hay la hét với nhân viên, ông ta chẳng được lòng ai cả và mọi người đều xa lánh. Khi có cơ hội, những nhân viên này sẽ rời bỏ ông. Ngược lại với ông chủ luôn mỉm cười, tốt bụng hay giúp đỡ, một người không bao giờ, hoặc ít khi để mất bình tĩnh, thì luôn được mọi người quan tâm và yêu mến. Với một ông chủ như thế, rất ít nhân viên rời bỏ ông cho dù ở nơi khác lương cao hơn.
Hơn nữa, đạo đức của bạn sẽ ảnh hưởng đến những người tiếp xúc với bạn, bạn là một ví dụ điển hình cho người khác noi theo. Chúng ta có thể thay đổi the giới, làm cho nó trở nên tốt hơn và mọi người thành thật hơn dựa trên sự thiết lập một mô thức điển hình không? Vâng, được. Qua sự thay đổi của chính chúng ta và thiết lập một mô hình, chúng ta thật sự đang tích cực đong góp làm cho thế giới ngày một tốt hơn. Hãy cho rằng: Thế giới được tạo thành bởi con người, con người tạo nên thế giới. Nếu bạn thay đổi con người của bạn, thì cũng chính là bạn đang thay đổi thế giới. Và chúng ta bat đầu ngay chính bản thân chúng ta, sau cùng, bạn cũng không phải là người duy nhất sống trên trái đất này. Vì thế khi bạn thay đổi, bạn sẽ thay đổi thế giới này bằng cách làm giảm đi một người dễ nóng giận. Nếu càng co nhiều người thay đổi như thế thì thế giới này sẽ được thay đổi hơn. Mọi người càng yêu thương và được sống trong cảnh thanh bình, những cảnh rối loạn, xung đột trên thế giới sẽ được giảm xuống.
Nhận biết được sự độc hại của giận dữ có thể mang đến cho chúng ta và những người khác, chúng ta hãy xóa tan sự giận dữ và phát triển lòng yêu thương nhân ái. Chúng ta hãy nhân hậu, kiên nhẫn, tử tế và giúp đỡ kẻ khác. Chúng ta chớ nên cộc cằn, thô lỗ. Chúng ta đừng để cho kẻ khác phải bối rối, hoang mang và khó xử. Hãy quan sát xung quanh và nhận thấy rằng: đã có quá nhiều đau thương trên thế giới, chúng ta đừng mang thêm vào nữa. Thay vào đó, chúng ta hay là nguồn an ủi và bình an, là ngọn đuốc thắp sáng cho người xung quanh, chúng ta sống một cách an lạc và hạnh phúc hơn.
Sự đè nén cơn nóng giận và ban rải tình thương là bước đầu tiên. Vấn đề kế tiếp là chúng ta sẽ thực hành như thế nào? Khi nóng giận nổi lên, chúng ta thật không dễ dàng kiềm chế nó, phải cần rất nhiều sự nổ lực và khéo léo để kiềm chế sự nóng giận. Vì thế chúng ta cần học hỏi và thực hành về những phương cách và kỹ thuật để kiềm chế sự nóng giận. Vấn đề cần được tham cứu ở đây là Pháp Chánh Niệm (Sati) và sự phát triển Trí Tuệ (Yoniso manasikàra). Dựa vào chánh niệm chúng ta có thể sớm dập tắt sự nóng giận từ khi chúng mới chớm nở, thậm chí ngay cả khi nó phát lên. Ứng dụng sự phát sinh trí tuệ để lý giải rõ ràng tại sao chúng ta nổi giận, nhắc nhở và giúp cho chúng ta xóa tan cơn nóng giận một cách nhanh chóng từ trong tâm thức của chúng ta. Chúng tôi nói đến thiền định dựa trên lòng yêu thương nhân từ (Tâm Từ - Mettàbhàvanà), đó là một liều thuốc giải độc cơn nóng giận tốt nhất. Chúng tôi tin rằng nếu bạn đọc quan tâm, xem xét đến những lý do tai sao chúng ta không nên nổi giận, suy cho cùng, không ai muốn nổi giận, và lần sau khi cơn giận nổi lên, chúng ta muốn dập tắt nó ngay lập tức. Và kết hợp cùng với sự trau dồi Chánh Niệm (Sati) và lòng yêu thương-nhân từ (Mettà), chúng ta sẽ có khả năng đánh bại con quỷ giận dữ độc ác.
Mọi người có thể sống trong hạnh phúc an lạc. Và có thể diệt trừ tận gốc cơn nóng giận và lòng oán thù từ trong tận đáy lòng của chúng ta, mở rộng tâm từ bi tương ái vĩ đại, triển khai trí tuệ sáng suốt để thân thiết sống trong thế giới hòa bình an lạc.