MỸ QUAN NGẠI VỀ “TRƯỜNG THÀNH
TRÊN BIỂN ĐÔNG” CỦA TRUNG QUỐC
HẢI NINH
Tại một hội nghị hàng hải ở Australia hôm 31/3, Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ, Đô Đốc Harry Harris, lên tiếng tố cáo Trung Quốc đang “bơm cát lên các rạn san hô, một số ngập nước, và lát bê tông.
* Những căn cứ mới "chưa từng thấy"
Theo các thông tin do phía Mỹ cung cấp, Trung Quốc đã tạo ra một khu vực nhân tạo rộng hơn 4 km vuông”. Đây là một trong những chỉ trích mạnh mẽ nhất và ở cấp cao nhất từ phía Mỹ về dự án cải tạo đất biển đảo, theo tướng Harry Harris là “chưa từng thấy" của Trung Quốc.
Bà Phương Nguyễn, một chuyên gia làm việc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế của Hoa Kỳ CSIS ở Washing-ton, D.C., nhận định: “Nó là một lời cảnh báo cho cuộc gặp gỡ giữa các quan chức hàng hải. Nó cũng cho thấy Mỹ đã thức tỉnh và nhận ra một thực tế rằng Trung Quốc sẽ không dừng các hoạt động mà họ đang làm, mặc cho Mỹ có điều tiết hay cố gắng hợp tác với họ.
Các hình ảnh vệ tinh mà quân đội Mỹ thu được cho thấy một loạt các hoạt động xây dựng đang diễn ra nhanh chóng tại các rạn san hô và đảo đá do Trung Quốc kiểm soát ở Trường Sa. Trong số đó có việc xây các cảng, bến cảng, sân bay, toà nhà và ít nhất một đường băng.
Tháng trước, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Jen Psaki tỏ ra lo ngại rằng chương trình này là một nỗ lực nhằm “quân sự hoá” những vị trí tiền đồn tại khu vực có tranh chấp.
Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Trường, chủ tịch Trung tâm Chiến lược và phát triển quan hệ quốc tế CSSD tại Việt Nam cho rằng việc Trung Quốc xây dựng đảo nhân tạo tại Biển Đông là một động thái hết sức nguy hiểm cho an ninh khu vực:
“Cái này trước mắt là sẽ tạo ra những căn cứ mới ở biển Đông. Sau khi hoàn thành, Trung Quốc chắc chắn sẽ thiết lập vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông. Vùng nhận dạng phòng không này sẽ nối các điểm mà Trung Quốc xây dựng trái phép ở Trường Sa với Hoàng Sa và các căn cứ ở Hải Nam thành một tứ giác chiến lược. Kiểu gì đó thì tuỳ thuộc vào vị trí, như ở đảo Hải Nam lại khác và ở đất liền lại khác. Trên các vùng nhận dạng phòng không đó, Trung Quốc chắc chắn sẽ triển khai tàu ngầm hạch nhân mang phi đạn đạn đạo ở vùng sâu nhất ở biển Đông. Như vậy là Trung Quốc sẽ khống chế khu vực Biển Đông.”
Theo giới quan sát, cùng với những hoạt động bồi đắp nhân tạo này, Trung Quốc có thể đang xúc tiến việc xây dựng vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) ở Biển Đông vốn là điều mà các chuyên gia dự báo và lo ngại.
Hồi đầu năm ngoái, một tờ báo của Nhật đưa ra thông tin rằng không quân Trung Quốc đã có kế hoạch lập một vùng nhận dạng phòng không mới ở Biển Đông, bao trùm quần đảo Hoàng Sa và lan ra một vùng rộng xung quanh. Thông tin này bị phía Trung Quốc bác bỏ.
Trên thế giới có khoảng 20 nước đã có vùng nhận dạng phòng không. Thường thì các vùng này chỉ bao trùm những vùng lãnh thổ không tranh chấp và không áp dụng với máy bay nước ngoài không có ý định bay vào không phận, và các vùng này cũng thường không chồng lấn lên nhau. Hồi năm 2013, Trung Quốc đã khiến Mỹ phẩn nộ khi tuyên bố xây dựng một vùng nhận dạng phòng không ở Biển Hoa Đông nơi có tranh chấp với Nhật.
* Vai trò cua Mỹ tại Biển Đông?
Nhà cầm quyền cộng sản Trung Quốc khẳng định chủ quyền gần như toàn bộ khu vực Biển Đông, chồng lấn với một số quốc gia trong khu vực như Việt Nam, Malaysia, Philip-pines. Bắc Kinh luôn cho rằng tuyên bố về đường 9 đoạn của họ là có căn cứ lịch sử và Mỹ không nên can thiệp.
Nhiều chuyên gia cho rằng chỉ có Mỹ mới có khả năng hoá giải tình thế ở Biển Đông, tuy nhiên, chính Washington cũng đang bối rối về những bước đi tiếp theo. Bà Phương Nguyễn thuộc trung tâm CSIS ở Washington cho biết:
“Gần đây, nhiều nhà lập pháp tên tuổi của Mỹ đã lên tiếng về vấn đề này và kêu gọi chính quyền của Tổng thống Barack Obama đưa ra một chính sách về việc Mỹ làm thế nào bảo đảm tự do hàng hải và hạn chế việc Trung Quốc gây áp lực đối với các đồng minh của Mỹ trong khu vực. Đó là những dấu hiệu tốt song chúng ta vẫn còn phải xem mọi việc sẽ biến chuyển như thế nào.”
Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Trường cho rằng Bắc Kinh và Washington có nhiều cơ hội có thể trao đổi với nhau về vấn đề này. Ông nói: “Tôi nghĩ Mỹ với Trung Quốc vẫn còn rất nhiều cửa để thương lượng với nhau bởi vì hai bên còn có nhiều lợi ích chồng chéo đan xen, vừa đấu tranh, vừa hợp tác, vừa là đối tác vừa là đối thủ. Hai nước vẫn có khoảng 90 cơ chế để giải quyết vấn đề này trong đó có những cơ chế cấp cao. Tháng 9 này ông Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ đi thăm Washington, đó là cái cơ chế cấp cao nhất.”
Hiện chính phủ Hoa Kỳ vẫn đang thực hiện chiến dịch xoay trục sang Á Châu, theođó quân đội Mỹ sẽ chuyển 60% lực lượng sang Thái Bình Dương nhằm tái cân bằng với Trung Quốc.
Trong một phát biểu được tờ Wall Street Journal dẫn lại mới đây, chuẩn đô đốc Christopher Paul, Tư lệnh phó Hạm đội Thái Bình Dương, cho biết Mỹ sẽ triển khai thêm một số tàu chiến tới khu vực này, bao gồm tàu khu trục tàng hình lớp Zumwalt. Đây là loại tàu hiện đại bậc nhất của hải quân Mỹ, có trực thăng cơ hữu, có hình thể chống radar, dàn radar chống hỏa tiễn tối tân nhất, được trang bị hằng trăm phi đạn tấn công tàu, tàu ngầm và mục tiêu trên mặt đất.
Gần đây, Mỹ đã cung cấp cho Việt Nam một số tàu tuần tra tốc độ cao, cho thấy những dấu hiệu về mối quan tâm của Hoa Kỳ tới việc Việt Nam bảo đảm an ninh hàng hải. Ông Nguyễn Ngọc Trường nói:
“Mỹ không thể vì Việt Nam mà gây sự hoặc gây chiến với Trung Quốc nhưng việc tăng cường sức mạnh và khả năng bảo vệ vùng thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế cũng như lãnh hải của Việt Nam là điều Mỹ rất quan tâm. Cái này nó liên quan trực tiếp tới việc bảo đảm an ninh và tự do hàng hải. Bởi vì Trung Quốc và Việt Nam đều cam kết về an ninh và tự do hàng hải nhưng mà việc Trung Quốc làm ở Hoàng Sa và Trường Sa không hề tỏ ra Trung Quốc muốn thực hiện điều này.”
Về vấn đề xây dựng đảo nhân tạo trên Biển Đông, Trung Quốc khẳng định việc này không nhằm tới bất cứ nước nào và cũng không ảnh hưởng tới bất kỳ ai. Trung Quốc bác bỏ chỉ trích của các bên và rằng việc xây dựng trên lãnh thổ là hoàn toàn hợp pháp vì được thực hiện trên lãnh thổ của họ.