UKRAINE VÀ TÂY PHƯƠNG
TRÚNG KẾ CỦA NGA?
TÚ ANH
Ukraine bên bờ nội chiến. Kiev phản công chống phe thân Nga. Căng thẳng leo thang tại miền đông Uk-raine. Báo động tại biên giới phía đông (của châu Âu). Ukraine chấp nhận trả giá cải cách kinh tế theo Tây Âu. Đó là tựa chính các báo Pháp hôm nay, trong khi Le Monde dành hai bài phóng sự về nông nghiệp Việt Nam và cuộc tranh đấu của công nhân dệt may Cam Bốt có khả năng bùng dậy sau ba ngày nghỉ tết Khmer.
Nhật báo cánh hữu Le Figaro cho biết, diễn biến quan trọng nhất là đứng trước sự kiện phe theo Nga chiếm đóng công sở và cơ quan an ninh tại nhiều thành phố ở miền đông Ukraine, chính quyền Kiev đã phản công và gây thương vong cho cả đôi bên. Mỹ và châu Âu đồng loạt lên án Nga thi hành chiến dịch gây bạo loạn để thừa cơ kiểm soát miền đông Ukraine.
Trong bài xã luận “Báo động ở phía đông”, Le Figaro nhận định: từ nhiều ngày qua, Liên minh NATO đã báo động: hơn 40 000 quân Nga tập trung ở biên giới Ukraine chờ thi hành bước kế tiếp trong kế hoạch của Moscow. Bước kế tiếp là đây: âm mưu khuynh đảo miền đông Ukraine đang tiến hành. Thật là ngây thơ nếu cho rằng dân nói tiếng Nga mê Putin. Tình hình miền đông Ukraine phức tạp hơn ở Crimée.
Putin thấy rõ là chiến thắng ở Crimée trở thành vô nghĩa vì ông ta mất hết ở Ukraine. Do vậy, để tránh thảm bại chiến lược, Putin bằng mọi cách phải ngăn chận Ukraine có một tổng thống và chính phủ hợp pháp và thân tây phương sau cuộc bầu cử vào tháng 5 tới. Để thực hiện mưu đồ này, Putin tiến hành một chiến thuật phá hoại phối hợp biện pháp bắt chẹt kinh tế, tăng giá khí đốt, áp lực ngoại giao, đề nghị quy chế liên bang, và thứ ba là giựt dây các tay tuyên truyền kích động ly khai đánh chiếm cơ quan công quyền.
Sau khi cảnh cáo chính quyền Kiev không được can thiệp, phải chăng Nga sẽ đưa quân sang Ukraine? Theo Le Figaro, Tây phương cũng không có ngây thơ dại dột, nhưng vấn đề là họ đánh giá thấp tham vọng bá quyền của chủ nhân điện Kremlin. Vũ khí chuyên dùng của Tây phương là trừng phạt ngoại giao và kinh tế. Tây phương cũng có thể gia tăng cấm vận một nước mà kinh tế chẳng có gì đặc sắc ngoài xuất cảng dầu khí. Thế nhưng, nếu Putin không lùi bước thì sao? Biện pháp duy nhất có thể làm được và làm Putin phải đắn đo là NATO viện trợ quân sự cho Ukraine và tăng cường phòng thủ”.
Quan điểm trên đây của Le Figaro được nhật báo Công giáo La Croix chia sẻ. Nhà bình luận Dominique Qui-nio, trong bài “căng thẳng leo thang” cho rằng không một ai muốn chiến tranh, từ người dân Ukraine cho đến Tây phương và có lẽ kể cả Putin.
Nước Nga cảm thấy mạnh hơn Tây phương về quân sự nhưng các biện pháp trừng phạt kinh tế, tài chính và cô lập ngoại giao đã gây thiệt hại nặng cho Nga. Trước thềm hội nghị bốn bên (Mỹ , Nga, Liên Hiệp Châu Âu, Ukraine) tại Genève vào ngày thứ năm tuần này, Moscow đưa ra những đòi hỏi khó thực hiện để gây sức ép.
Trước các áp lực gây tổn thương cho Ukraine, một quốc gia nghèo, không có khí đốt, Tây phương phải làm gì? La Croix kêu gọi đồng minh của Ukraine phải kiên quyết không nhượng bộ trên bàn đám phán với Nga, phải tìm ra giải pháp dung hòa giữa ý đồ “liên bang” của Nga và “tản quyền” theo Kiev để xây dựng một thể thức mới trong quan hệ láng giềng. Tác giả bài xã lụận nhắc nhở : Ukraine đặt niềm tin vào Liên Hiệp Châu Âu, Liên Hiệp Châu Âu không được quyền làm Ukraine thất vọng. Bài phóng sự của La Croix ở trang kinh tế xác nhận quyết tâm của Ukraine sang trang sử mới sau 70 năm bị Liên Xô thống trị và 20 năm hậu cộng sản nhưng rơi vào tay những chính trị gia tham nhũng bất tài.
Ukraine đặt cược tái định hướng kinh tế vào Tây Âu. Mặc dù đã nhiều lần nổi dậy chống Tổng thống thân Nga Ianoukovitch, kinh tế Ukraine vẫn còn lệ thuộc vào thị trường Nga. Tân thủ tướng lâm thời Arseni Iatseniuok, một nhân vật trẻ tuổi xuất thân từ đối lập tuyên bố tiến hành “trị liệu sốc” mà biện pháp đầu tiên là giảm 10% công chức, tăng giá dầu khí 50%, và bán ra 90% xe du lịch sử dụng tại các bộ, tăng thuế rượu và thuốc lá…
Tuy nhiên, biện pháp cốt lõi là bài trừ tham nhũng vì theo Thủ tướng, nước Ukraine có tiền nhưng nhà nước lại không thu được thuế vì nhiều nguồn đầu tư biến mất. Điểm thứ hai là phải “ổn định” mới thu hút được đầu tư nước ngoài. Vấn đề đặt ra theo La Croix là tình hình hiện nay có cho phép hay không?
Còn theo Les Echos, tình hình Ukraine khá bi quan: quốc gia vừa đứng bên bờ nội chiến vừa phải đối phó với chiến tranh khí đốt do Nga áp đặt. Trong hoàn cảnh này, lối thoát của Kiev là mua nhiên liệu từ Tây Âu.
Trong tình thế dầu sôi lửa bỏng này, trong số hàng loạt bài phóng sự, phân tích do dàn phóng viên của báo chí Pháp gửi về, quan điểm từ giới chuyên gia Mỹ chắc hẵn sẽ làm Ukraine thất vọng về Tổng thống Barack Obama. Ngược lại, do một yếu tố dễ hiểu, Kiev nhận được ủng hộ bất ngờ từ nhà độc tài Belarus Alexender Loukachenko.
Trong bài “Obama báo động la làng nhưng không có giải pháp và nhãn quan chiến lược”, thông tín viên của Le Figaro Laure Man-deville nhận định trong khi Putin tiến hành kế hoạch thì Hoa Kỳ chỉ biết kêu gào và kêu gọi xuống thang.
Các nhà phân tích Mỹ như Michael Weiss gọi “Putin là tên đốt nhà nhưng đóng vai thanh tra chửa lửa, phương pháp của ông ta rất dễ đoán”. Tuy nhiên, tại sao cái nhìn thực tế này không giúp Hoa Kỳ trả đũa? Chuyên gia Mark Galeotti giải thích: Washington không được chuẩn bị để đương đầu với một cuộc chiến tranh xâm lược ngụy trang. Một khi mà chiến xa của Nga chưa tràn qua biên giới thì Mỹ chỉ biết kêu gọi “đừng đánh” và phản ứng kiểu này thông thuyết phục được Moscow.
Nếu thật sự muốn chận Nga thì Châu Âu và Hoa Kỳ phải ấn định một làn ranh đỏ với Nga. Chẳng hạn NATO tuyên bố sẽ gửi “toán cố vấn sang Ukraine huấn luyện quân đội quốc gia. Như vậy sẽ tạo ra một cán cân lực lượng mới trên diện địa như Putin đang làm”. Vấn đề là theo Mark Galeotti và Ian Bremer của trung tâm nghiên cứu chiến lược Eurasia Group thì “Obama không xem Uk-raine là quyền lợi cốt lõi”. Washington chỉ viện trợ kinh tế cho Kiev và tăng cường phòng thủ cho NATO mà thôi.
Trong khi đó, Kiev bất ngờ được Belarus ủng hộ. Tổng thống Alexender Louka-chenko, nhân vật bị Tổng thống George Bush gọi là nhà độc tài cuối cùng tại châu Âu, tuyên bố ông ủng hộ một nước Ukraine thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, cương quyết chống lại giải pháp biến Ukraine thành liên bang vì sẽ làm Ukrain tan rã.